Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 
ALFA tipi. Bu tipli o’zgaruvchi belgini, axborotni saqlovchi bitta mashina 
so’zini ifodalaydi. Masalan, BESM-6 so’zi 6 ta belgiga ega.
ALFA tipli o’zgaruvchi bitta butun, to’liq mashina so’zini egallashi kerak. 
Bu tipli o’zgaruvchilarga quyidagi munosabat amallarini qo’llash mumkin: 
= , <> , < , > , <= , >= 
Misol:
ALFA tipli A o’zgaruvchi 'IVANOV ', V o’zgaruvchi 'RETROV', F 
o’zgaruvchi ' ROGOV_' so’zidan iborat bo’lsin. U holda quyidagicha bo’ladi: 
A=B - FALSE
AB>=F - FALSE, (R harfi R harfidan oldin keladi).
qiymatini qabul qiladi.
O’tkazish (perecheslenie) tipi. Dasturga standart tiplarga mos kelmaydigan 
qandaydir tipli o’zgaruvchilarni kiritish mumkin. Bunday tiplar qiymatlarni 
o’tkazish (perecheslenie) yo’li bilan beriladi. Bular o’zgaruvchilarni qabul qila 
oladi. 

---

16 
Nostandart tipning tasvirlanishini umumiy ko’rinishi: 
TYPE NM=(WORD 1, WORD 2, ..., WORD N); 
Bu erda, NM-identifikator tipi (ixtiyoriy identifikator), WORD 1, WORD 2, ...-
NM tipli o’zgaruvchi qabul qiluvchi aniq qiymatlar. Bu qiymatlar tartiblangan deb 
hisoblanadi. Tipni tasvirlash bir vaqtning o’zida tartibni ham kiritadi: 
WORD 1< WORD 2 <... < WORD N
Misol:
TYPE COLOR=(RED, YELLOW, GREEN, BLUE); 
Bu erda, REDyuqorida o’tkazilgan qiymatlardan birini qabul qilishi mumkin. REAL tipidan 
tashqari, hamma skalyar tipli o’zgaruvchilarga quyidagi funktsiyalarni qo’llash 
mumkin: 
SUCC(X), PRED(X), ORD(X) 
SUCC(X) funktsiyasi. X dan keyingi element chiqariladi. 
Misol:
Alfavit tartibida harflar ketma-ketligi berilgan. Agar SUCC(A), u holda B, 
SUCS(L), u holda M bo’ladi. 
Eslatma: X element yordamida X ning o’zi tegishli bo’lgan tartiblangan ketma-
ketlikdan X dan keyingi keluvchi element chiqariladi. 
 
PRED(X) funktsiyasi. X element yordamida X ning o’zi tegishli bo’lgan 
ketma-ketlik aniqlanadi va shu ketma-ketlikdan X dan oldingi element chiqariladi. 
Misol:
PRED(F), u holda E 
PRED(Z), u holda Y 
ORD(X) funktsiyasi. Mos keluvchi ketma-ketlikdan X elementning raqami 
chiqariladi. 
Misol: 
Berilgan alifbo lotin alifbosi bo’lsin, u holda
ORD(A)-0, ORD(S)-2; 
(Raqamlash 0 dan boshlanadi); 
Bir xil skalyar tipli o’zgaruvchilarga quyidagi munosabat amallarini qo’llash 
mumkin: 
= , <> , <= , >= , < , > 

---

17