Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Oddiy 
Tiplar 
Murakkab 
Ko’rsatkichlar 
(ssilkalar) 
O’tkazish(perechisleniye) 
Chegaralangan 
File 
Set 
Array 
Record 
Skalyar 
Standart 
Integer 
Real 
Boolean 
Char 
Alfa 

---

13 
qilishini eslab qoladi va shunga mos dastur buyruqlarini ishga soladi. Agar butun 
tipli operandalar foydalanilayotgan bo’lsa, u holda quyidagi amallar butun tipli 
natija beradi: 
* 
DIV 
MOD 
-ko’paytirish; 
-to’ldirishsiz bo’lish, ya’ni qismning butun qismi; 
-bo’linmadagi qoldiq. 
A MOD B = A-((A DIV B) * B); 
+ 
- 
-qo’shish; 
-ayirish. 
Funktsiyalar: 
AVS(X) - absalyut qiymat. SQR(X) - X ning kvadrati. 
Misol: 
A=14; B=4; 
A DIV B=3; 
A MOD B=2; 
SQR(B)=16; 
Quyidagi funktsiyalar, X xaqiqiy son bo’lganda ham butun tipli natija 
beradi:
TRUNG(X) – nuqtadan keyingi o’nli belgilarni, ya’ni kasr qismini tashlab 
yuborish. ROUND(X) - butun bo’lguncha to’ldirish; 
Misol: 
X=8,915; 
TRUNC(X)=8; 
ROUND(X)=9; 
Xaqiqiy tip (REAL). Bu tipning X kattaliklari faqat xaqiqiy tiplarni qabul 
qilishi mumkin. Agar operandalardan kamida bittasi xaqiqiy bo’lsa, u holda 
quyidagi amallar xaqiqiy tipli natija beradi: 
+ (qo’shish) , - (ayirish), * (ko’paytirish), / (bo’lish); 
/ (bo’lish) amali ikkita butun tipli operanda bo’lgan holda ham xaqiqiy tipli natija 
beradi: 
6G’2=3.0; 
Shuni e’tiborga olish kerakki ABS(X) standart funktsiya butun tipli 
argumentda butun tipli natija beradi, xaqiqiy tipli argumentda xaqiqiy tipli natija 
beradi. SQR(X) ham xuddi shunday. Lekin quyidagi funktsiyalar: 
SIN(X) 
COS(X) 
LN(X) 
-sinus X (X radianda); 
-kosinus X (X radianda); 
-natural logarifm X; 

---

14 
EXP(X) 
SQRT(X) 
ARCTAN(X) 
-eksponenta; 
-X dan kvadrat ildiz; 
-arktangens X. 
Xaqiqiy tipli argumentlarga ham, butun tipli argumentlarga ham xaqiqiy tipli 
natija beradi.
Xaqiqiy tipli o’zgaruvchi va o’zgarmaslarni quyidagi hollarda ishlatish 
mumkin emas: 
o PRED(X), SUCC(X), ORD(X) funktsiyalarida; 
o jadval indekslari sifatida; 
o boshqaruvni uzatuvchi operatorlarda, metkalar sifatida; 
o SET tipining bazasini aniqlashda.