Ызбекистон республикаси олий ва

1-modul bo’yicha yakuniy mashg’ulot:

1. 
   Boy va rang-barang xalq og’zaki ijodi namunalari yozma adabiyotni maydonga kelishi va rivojlanishida boy manba bo’lib xizmat qiladi.
   
2. 
   Bolalar kitobxonligi va bolalar adabiyoti sirasiga kiradigan asarlar o’zbek bolalar adabiyoti tarixida ham alohida o’rin tutadi.
   
3. 
   Qo’shiqlar bolalarning nafosatini o’stirishga, ularni hayot va mehnatga muhabbat, vatanparvarlik, do’stlik olijanob fazilatlar ruhida tarbiyalashga yordam beradi.
   
4. 
   Xalq maqollarida yaxshilik, halollik to’g’rilik hamda rostgo’ylik ulug’lanib, yomonlik, yolg’onchilik va qalloblik esa qoralanadi.
   
5. 
   Topishmoqlar mavzui tabiat va kundalik hayotda uchrab turadigan aniq hodisa va narsalardan iborat bo’ladi.
   
6. 
   Xalq tomonidan yaratilgan ko’plab ertaklarda bolalarning o’ziga xos hayoti chetlab o’tilmagan. Xatto, turli yoshdagi bolalar uchun juda ko’p maxsus ertaklar yaratilgan.
   

NAZORAT SAVOLLARI:
Mavzu: O’zbek bolalar adabiyoti.

1. 
   Bolalar adabiyotining o’ziga xos xususiyatlari, mavzu doirasiga tavsif bering?
   
2. 
   O’zbek bolalar she’riyatida O’zbekiston haqida qanday asarlar bor? Ularning eng asosiylarini ko’rsating?
   
3. 
   30-yillarda qaysi professional shoir va yozuvchilar o’zbek bolalar adabiyotini yuksaltirishda o’z hissalarini qo’shdi?
   
4. 
   Bolalar adabiyoti qaysi fanlar bilan aloqador?
   
5. 
   Urushdan so’nggi davr bolalar she’riyati Ona – Vatan, go’zal diyor, hur o’lkamiz to’g’risida yaratilgan asarlarni aniqlang?
   
6. 
   Bolalarning yoshi, qiziqishi dunyoqarashiga to’la javob bera oladigan hikoyalarni aniqlang.
   
7. 
   Bu yoshdagi bolalar yaxshi ko’radigan she’rlar to’g’risida fikringizni bildiring?
   
8. 
   Y.Sulaymonning «Qo’g’irchoq» she’rida qo’g’irchoqlarni asrab – avaylash, oddiy bir o’yinchoq vositasida qanday masala o’rtaga tashlanadi? Fikringizni izohlang?
   
9. 
   Alisher Navoiy qaysi asarida tilni «ko’ngil xazinasining qulfi», deb ta’riflaydi?
   

Mavzu : Bolalar folklori.

1. 
   Alla qanday ijro qilinadi va kimlar tomonidan aytiladi?
   
2. 
   B.Roziqovning allalar kitobini o’qing va mazmunini so’zlab bering?
   
3. 
   Onalarning alla aytish paytidagi holati haqida so’zlang?
   
4. 
   Bola yoqimli qo’shiqlar ohangini nima uchun osongina yodlab oladi?
   
5. 
   Onalar folklori qanday namunalarni o’z ichiga oladi? Aytim olqishlarning roli haqida fakringizni bildiring.
   
6. 
   O’z mazmuniga ko’ra erkalash poeziyasiga mansub qo’shiqlar nechaga bo’linadi?
   

A) 2 ga. B) 4 ga. V) 6 ga. G) 3 ga. D) 5 ga

7. 
   Shamol to’xtash marosimida ijro etilgan qo’shiqning nomini toping.
   

A) Choymomo. B) Yo.Haydar. V) Sust xotin. G) Xo’p hayda. D) Yo.Ramazon

8. 
   Xalq og’zaki ijodining pedagogika bilan bog’lanishi nimadan boshlanadi.
   

A). Maqol. B) Topishmoq. V) Tez aytish. G) Alla. D.Ertak.

9. 
   Hazil- mutoyibali qo’shiqlar haqida so’zlang.
   
10. 
    Xalq qo’shiqlaridagi rasm-rusmlar haqidagi fikringizni izohlang.
    

Mavzu: Maqollar

1. 
   Maqollarning turli manbalarda turlicha nomlanishini aniqlang.
   
2. 
   Maqollarda qanday fazilatlar mujassamlashgan bo’ladi?
   
3. 
   A.Qahhor asarlarida xalq maqollarining katta mahorat bilan ishlatilganligi haqida so’zlang.
   
4. 
   Nega har qanday ibora maqol bo’la olmaydi?
   
5. 
   «Otang bolasi bo’lma, odam bolasi bo’l» maqolini izohlang.
   
6. 
   Ona-Vatanni sevishga, uning har bir qarich eri uchun kurashga chaqiruvchi maqollardan ayting.
   
7. 
   Maqollarning yuzaga kelishi va iste’moldan chiqib ketishi haqida so’zlang.
   
8. 
   Haqiqiy xalq maqolida qanday fazilatlar ulug’lanadi?
   
9. 
   Maqol inson tafakkurining gultoji ekanligini misollar bilan isbotlab bering?
   
10. 
    «Sabr qilsang menga, yana ham beraman senga». Ushbu maqolning mazmunini tushuntiring, shunga yaqin maqollar keltiring.
    
11. 
    Nega biz Ollohni tez-tez tilga olamiz? Xudo haqidagi o’zingiz bilgan maqollar bilan fikringizni isbotlang?
    

Mavzu: Topishmoqlar

1. 
   Faqat xalq og’zaki ijodida uchraydigan janrlar haqida so’zlang.
   
2. 
   Xalq orasida «jumoq», «ushuk» degan nomlar bilan ham yuritiladigan janr qaysi?
   
3. 
   Topishmoqlarning badiiy asarlarda uchrashi mumkinligi aytib bering.
   
4. 
   Topishmoqlardagi ba’zi xususiyatlar she’riy parchalarda kelishini tushuntirib bering.
   
5. 
   Xalq og’zaki ijodining eng qadimiy va boy janrlaridan biri ...?
   

A) Maqol. B) Topishmoq. V) Ertak. G) Tez aytish. D) Alla.

6. 
   Qadimiy topishmoqlar haqida so’zlang.
   
7. 
   Ertaklarda topishmoq qo’llanishiga misollar keltiring.
   
8. 
   Topishmoqlarning asosiy xususiyati va turlari to’g’risida fikr yuriting.
   
9. 
   O’zbek topishmoqlari bilan shug’ullangan olimlardan kimlarni bilasiz?
   
10. 
    Topishmoqlarni mavzularga ajrating, tuzilishiga e’tibor bering. Ularda qo’llangan badiiy tasviriy vositalarni aniqlang.
    
11. 
    «Ayoz ertagida «Uzoq yo’lni yaqin qilaylik», «Ot bo’lmasa toy minib ketaylik» iboralarida ertak qahramoni cholga nimani ishora qiladi?
    

Mavzu: Ertaklar

1. So’z kuchi «avrash», «afsun» yo’li bilan tabiatning kishilarga xatarli bo’lgan voqealar qaysi xil ertaklarga xos?
A. Hayotiy-maishiy
B. Hayvonlar haqidagi
V. Sehrli-afsonaviy
G. Ijtimoiy-maishiy
D. A va G javoblar
2. Quyidagi ertaklarning qaysi birida soddalik, o’zgalarning haqiga hiyonat qilmaslik, odamlarga ishonish, dushmanga qarshi nafrat kabi fazilatlar mujassamlangan:
A. «Zumrad va Qimmat»
B. «Uch tulki»
V. «Ur to’qmoq»
G. «Egri va To’g’ri»
D. «Birlashgan o’zar»
3.Mitti polvonlar haqidagi ertaklarga qaysi sehrli ertaklar kiradi?
4.Sehrli ertaklardagi personajlar qanday tasvirlanadi?
5.Sehrli ertaklarning yuzaga kelish sabablari nima bilan bog’liq?
6. O’zbek xalqida bolalar uchun yozilgan sehrli-afsonaviy ertaklar ro’yxatini to’zing.
7. Sehrli ertaklarning mavzusi rang-barangligi haqida so’zlang.
8. Yoshlar kelajakda yaxshi xulq egasi, ezgu niyat va go’zal fazilatlar sohibi bo’lishlari uchun nima qilishlari lozim?

9. 
   Maktab yoshidagi kichik bolalarga qanday sehrli-afsonaviy ertaklarni tavsiya qilgan bo’lardingiz?
   
10. 
    Kitob, ayniqsa, ertak kitoblar bolalarning dunyoqarashini shakllantirishda qanday ahamiyat kasb etadi?
    
11. 
    Ertaklardagi xilma-xillikni tahlil qilang.
    

Tavsiya qilingan asosiy adabiyotlar:

1. 
   K.G’ulomov va boshqalar «O’zbek xalq og’zaki poetik ijodi» -T.: 1990 y.
   
2. 
   K.Imomov «O’zbek xalq prozasi» «Fan» 1981 y.
   
3. 
   Z.Xusainova «O’zbek topishmoqlari» «Fan» 1966 y.
   
4. 
   Q.Yo’ldoshev. «Adabiy saboqlar» -T.: - 2003 y. 3-9-betlar.
   
5. 
   R.Barakaev. O’zbek bolalar adabiyoti va A.Avloniy ijodi. «Fan» nashriyoti. -T.: 2004 y.
   
6. 
   Po’lkan «Alpomish» F-r., 4 – son, qo’lyozma, 1926, 69-70 – betlar.
   
7. 
   K.Hasanov «Uyg’ur adabiyoti» 8-sinf darsligi, Olma ota 1959 y 62-b.
   
8. 
   Bertels E.E. Izbrannoe trudo M. 1960 g.
   
9. 
   A.Sharipov. «Olamlar ichra olamlar» kitobi. -T.: «O’qituvchi» 1990 y. 19-22-betlar.
   

Qo’shimcha adabiyotlar:

1. 
   O’zbek tili va adabiyoti (test qo’llanmasi) 1998 y.
   
2. 
   Safo Ochil Adabiyot fanidan mavzuli test savollari to’plami (1996- 2003 y) -T.: - 2004 y. 3-4- sonlar.
   
3. 
   Til va adabiyot jurnali -T.: 2004 y.
   
4. 
   U.Xolmatov «Topishmoqlar va uni V sinfda o’rganish», «Sovet maktabi» jurnali, 1959, 4-son, 33-36-betlar.
   
5. 
   «Oq olma, qizil olma». O’zbek xalq qo’shiqlari. -T.: 1972 y. 10-12-betlar.
   
6. 
   A.Musaqulov. Ostonasi tillodan. -T.: 1978 yil. 18-29-betlar.
   

2-modul
6-Mavzu: Navoiy va bolalar adabiyoti

№