Izohli diktant
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
14-dars (2)
|
Nutqning аniqligi. Аniqlik hаm nutqning аsоsiy аlоqаviy sifаtlаridаn bo‘lib, yахshi
nutqning shаkllаnish shаrtlаridаn biridir. Aniqlik deganda, nutq hamda jаmiyatdаgi nаrsа vа hоdisаlаr o‘rtаsidа muvоfiqlik tushunilаdi. Bu so‘zning o‘zi ifodalayotgan voqelikka mutlaqo mos va muvofiq kelishidir. Ya’ni nutqimizning mazmuni real voqelikka va tafakkur doirasiga mos kelishi lozim. Boshqacha qilib aytganda, nutqimizda rost so‘zlash, aqlga sig‘adigan narsalarni aytish tushuniladi. Masalan, Janubiy-Sharqiy Osiyo mamlakatlarida giyohvand moddalar yetishtirish bo‘yicha Kolumbiya, Peru va Boliviya yetakchi” o‘rin tutadi). Mazkur gapda aniqlik buzilgan. Bu xato “Janubiy-Sharqiy Osiyo” va “Kolumbiya, Peru va Boliviya” jumlalarida ko‘rinadi. Aslida Janubiy-Sharqiy Osiyo mamlakatlariga Osiyoda joylashgan Xitoy, janubiy Koreya, Vyetnam, Laos, Malaziya, Indoneziya kabi davlatlar kiradi. Mualliflar qo‘llagan Kolumbiya, Peru va Boliviya davlatlari Janubiy Amerikada joylashgan. Mualliflarning yuqoridagi gapida nutqning aniqligi buzilgan. Aslida gapni quyidagicha tuzisjh kerak edi: Dunyo mamlakatlari orasida giyohvand moddalar yetishtirish bo‘yicha Afg‘oniston, Kolumbiya, Peru va Boliviya davlatlari yetakchi o‘rin tutadi. Yoki, Shabadaning sovuqligi daraxtlarning bargini qovjiratib qo‘ydi. Bu gapda aniqlik buzilgan. Bu buzilish “shabada” so‘zida ko‘rinadi. Shabadaning sovug‘i bo‘lmaydi. Salqin shabada bo‘lsa, kishining etini junjitadi. Lekin daraxt bargini qovjiratmaydi. Aslida gap “Kuchli shamolning sovuqligi daraxtlarning bargini qovjiratib qo‘ydi” ko‘rinishida bo‘lishi kerak. 2-mashq. Gaplarni o‘qing. Xato qo‘llangan nutqqa aniqlik kiritib to‘g‘rilang va ko‘chiring. 1. Botir beliga qator beshta bomba qistirib, qo‘lida bomba ushlagan holda ko‘chaga yugurdi. 2. Ahmad osmonga qaradi. Haqiqatan ko‘kni bulut bosgan. Bironta ham yulduz yo‘q edi. 3. Ahmad osmonga nazar tashladi. Haqiqatan uzoq o‘qdan chiqib kelayotgan bulutlarning ko‘rinishi xunuk edi. |
