Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
Debet 13101-Xususiy korxonalar va nodavlat korporatsiyalariga berilgan qisqa muddatli ssudalar. Kredit
Download 5.53 Mb. Pdf ko'rish
|
bank ishi (2) (1) (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Debet
- Germaniyada kredit shartnomasini tuzish sxemasi
Debet 13101-Xususiy korxonalar va nodavlat korporatsiyalariga
berilgan qisqa muddatli ssudalar. Kredit 10301-bankning vakillik hisob varag‗i yoki mahsulot sotuvchi korxona hisob varag‗i. 13101 hisob varag‗ida bank tomonidan xususiy firmalar, shirkatlar va jamoa xo‗jaligi hamda korxonalar, nodavlat korporatsiyalar va shu kabi xususiy mulkchilik shakliga ega bo‗lgan korxonalarga berilgan qisqa muddatli ssudalarning hisobi yuritiladi. Bu hisob raqam bo‗yicha analitik hisob har bir qarzdor va ssuda turlari bo‗yicha alohida shaxsiy hisob varaqalarda olib boriladi. Ssuda oluvchi va bank o‗rtasidagi tuzilgan kredit shartnomasiga binoan ssudaning qaytarish muddatlari belgilanadi. Ssudaning qaytarish muddati tugagandan so‗ng ssuda qaytarish bo‗yicha buxgalteriya provodkalari quyidagi ko‗rinishda bo‗ladi. Debet 20208 - ssuda olgan xususiy korxonaning talab qilguncha saqlanadigan hisob varag‗i. Kredit 13101 - Xususiy korxonalar va nodavlat korxonalariga beriladigan qisqa muddatli ssudalar. 380 maqomi o‗zgarishi munosabati bilan boshqa turga o‗tkazilayotganda va ushbu ssudalar bo‗yicha ko‗rilgan zarar qoplanayotganda tegishli ssuda hisob raqamlari kreditlanadi. Berilgan ssudalar bo‗yicha ko‗rilishi mumkin bo‗lgan zararlar uchun zaxiralar bankning foydasi hisobidan yaratiladi. Ushbu zaxiralar qarzdorning moliyaviy holatini berilgan ssudaning ta‘minlanganligi va qaytmaslik risklarini baholash natijasida yaratiladi. Demak, banklarda ssuda operatsiyalarini olib borish uchun quyidagi ssuda hisob raqamlari ochiladi: 12100-boshqa banklarga berilgan qisqa muddatli ssudalar. 12300-hukumatga berilgan qisqa muddatli ssudalar. 12500-jismoniy shaxslarga va yuridik shaxs maqomiga ega bo‗lmagan shaxslarga berilgan qisqa muddatli ssudalar. 12100-davlat korxonalariga berilgan qisqa muddatli ssudalar. 12900-qo‗shma korxonalarga berilgan qisqa muddatli ssudalar. 13100-xususiy korxonalar va nodavlat korporatsiyalariga berilgan qisqa muddatli ssudalar. Alohida ssuda hisob varaqlarning debet tomonida tegishli bank tomonidan korxona, tashkilot, jismoniy shaxslarga berilgan qisqa muddatli kreditlar, kredit tomonida ularning qaytarilishi aks etadi. Yuqoridagi hisob varaqlarning barchasi bir qator subhisobvaraqlarni o‗z ichiga olib, ularda muddatli, muddati o‗tgan, qayta ko‗rilayotgan ssudalar bo‗yicha alohida-alohida hisob yuritiladi. Agar xarid qilingan tovarning haqini darhol to‗lash lozim bo‗lsa-yu, lekin buning uchun firmaning o‗z mablag‗i yetmasa, bunday hollarda firmada bir martalik qarz mablag‗lariga ehtiyoj paydo bo‗ladi. Bu ehtiyojni qondirish uchun ―kredit liniyasi ochilmagan‖ ssuda hisob varag‗idan foydalaniladi. Bunday hisob varaqdan kredit berish bir marta ssuda berish yo‗li bilan amalga oshiriladi. Bunday ssudaning har biri bo‗yicha bank alohida qaror qabul qiladi. Korxona va tashkilotlarga yoki alohida olingan jismoniy shaxslarga ssuda hisob varag‗i ochilgandan so‗ng, ular bo‗yicha ssudaning berilishi va qaytarilishi bo‗yicha operatsiyalarni amalga oshirish mumkin. Har bir ssudaning berilishi kredit kommisiyasi farmoyishi asosida amalga oshiriladi, ya‘ni kredit bo‗limiga mijozga ssuda berish to‗g‗risidagi farmoyishni hisob operatsion bo‗limi mas‘ul ijrochilariga beradilar. Mas‘ul ijrochilar farmoyishda ko‗rsatilgan rekvizitlar asosida ssuda berish bo‗yicha buxgalteriya provodkalarini bajaradilar. Ssuda hisob varaqlarining o‗zi 373 hisobidan yoki xo‗jalik sudi orqali qarzdorning mol-mulkiga qaratish yo‗li bilan undirish. Qarz oluvchi to‗lovga qobiliyatsiz deb belgilanganda, biznes-rejada ko‗rsatilgan pul oqimlari tushumi muddatida ta‘minlamay bank oldida qarzdorliklarni yuzaga keltirganda, u tomonidan kreditning ta‘minlanishi bo‗yicha majburiyatlari bajarilmaganda, kreditning asosiy qarzi yoki un- ga tegishli foiz to‗lovlar ushbu shartnomada ko‗rsatilgan muddatlarda to‗lanmaganda, qarz oluvchi tomonidan kreditning ishlatilishi majbu- riyatlari buzilganda, qarz oluvchi tomonidan hisobotlar muntazam taqdim etilmaganda yoki ular aniq bo‗lmaganda, bank xodimlariga bir- lamchi hisobotlar va buxgalterlik hujjatlarini o‗rganishga ruxsat be- rilmaganda, kafil tashkilotning moliyaviy holati yomonlashganda, tash- kilotning tugatilishi yoki bankrot bo‗lishi holati kelib qolganda, garovga olingan mulk saqlash holati talabga javob bermagan hollarda bank quyidagi huquqlarga ega: - ushbu kredit shartnomasida qayd etilgan kreditni qarz oluvchiga to‗liq yoki qisman berishni rad etishi; - berilgan kredit va u bo‗yicha foiz to‗lovlarini muddatidan oldin undirish, shu jumladan, ushbu shartnomada belgilangan kredit ta‘minoti hisobidan undirish; - ta‘minot turini boshqa likvid turiga almashtirilishini talab qilishi mumkin. Alohida obyektlarni kreditlash esa o‗zgacha mexanizmga ega bo‗lib, u kredit shartnomasida belgilangan bo‗lishi kerak. Masalan, kre- ditni berish va qaytarish to‗liq summada yoki qismlarga bo‗lib bajari- lishi mumkin. Muvofiq tarzda kredit berish va qaytarishning summa va muddatlari ko‗rsatilishi kerak. Ssudani berish mablag‗lari to‗g‗ridan- to‗g‗ri to‗lovlarni bajarishga yo‗naltirish yo‗li bilan, shuningdek, mab- lag‗larni hisob-kitob qilish varag‗iga o‗tkazish yo‗li bilan ham amalga oshrilishi mumkin. Keyingi holatda ssudaning maqsadli yo‗naltirilganligini ta‘minlovchi mexanizm bo‗lishi kerak. U o‗z ichiga: a) mijozning ssudaning maqsadli yo‗naltirilganliliga rioya etish majbu- riyati; b) berilgan mablag‗larning maqsadli ishlatilishi ustidan bank na- zorati shaklini oladi. Kredit shartnomasining 3-bo‗limida qarz oluvchining huquqlari ko‗rsatiladi. Mijoz quyidagi huquqlarga ega: - kredit shartnomasida nazarda tutilgan miqdorda va muddatda kre- ditni olish; 374 - shartnomaga asosan yoki kreditor qarshi bo‗lmasa, kreditni mud- datidan oldin qaytarish; - shartnomaga amal qilinmasa kredit shartnomasini bekor qilish; - kredit shartnomasi muddatini uzaytirish va qayta moliyalash stavkasiga asosan kredit foizini o‗zgartirishni talab qilish; - kredit shartnomasida ko‗rsatilgan boshqa huquqlar. Kredit shartnomasining 4-bo‗limida bankning majburiyatlari aks etadi. Bank majburiyatlariga mijozga ssuda varag‗ini ochish, ssudalarni kerakli summa, ko‗rinish va aniq muddatlarda berishni kiritish mumkin. Bank majburiyatlariga quyidagilar kiradi: - o‗z vaqtida kreditni berish va pul hisob hujjatlari bo‗yicha to‗lovlarni amalga oshirish; - kredit shartnomasiga binoan kreditlarga foiz hisoblash; - kreditni va unga foizlarni muddatidan oldin undirish hollarida qarzdorga ma‘lumot berish; - normativ hujjatlarning o‗zgarishi to‗g‗risida mijozni xabardor qilib turish; - shartnomada ko‗rsatilgan boshqa majburiyatlar. Bu majburiyatlarni bajarmaganda, bank mijozga jarima to‗lashi ko‗zda tutilgan bo‗ladi (odatda, har bir kechiktirilgan kun uchun 0,01 foiz miqdorida). Shuningdek, bank kredit berishni to‗liq yoki qisman to‗xtatib qo‗yish huquqiga egadir. Agar qarz oluvchi uni qaytara olmasligi to‗g‗risida ma‘lumotlar bo‗lsa, berilgan kredit bank tomonidan muddatidan ilgari undirilishining sabablari to‗g‗risida qarz oluvchiga yozma xabar beradi. Qarz oluvchining hisob varag‗iga mablag‗ kelib tushgan sana inobatga olingan holda berilgan kreditlar bo‗yicha kunlik foiz to‗lovlari hisoblanadi. O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan xo‗jalik yurituvchi subyektlarni kreditlash bo‗yicha kiritiladigan o‗zgarishlar bo‗yicha qarz oluvchiga xabar berish v.b. 5-bo‗lim mijozning majburiyatlariga bag‗ishlanib, bu bo‗limda quyidagi mijozlar kredit va foizlarning o‗z vaqtida va to‗liq ko‗rsatilgan, qaytarilishiga yo‗naltirilgan kreditlarning maqsadsiz ishlatilishi aniqlangan hollarda, maqsadsiz ishlatilgan summaning 25 foizi miqdorida jarima to‗lash va ushbu shartnomaning 1-bandida ko‗rsatilgan kredit summasining to‗liq qaytarilishini; qarz oluvchi korxona rahbari investitsiya loyihalarini (biznes-reja) texnik-iqtisodiy asoslanganligi, axborotning o‗z vaqtida taqdim etilishi 379 Kredit muassasasi Taklif, ishlab chiqarish to‗g‗risida il- timosi Qarz oluvchi Kredit berish majburiyati, agar qarz oluvchi kreditga layoqatliligi yomonlashsa Kredit va‘dasi Kredit olganda asosiy qarzni to‗lash uchun kelishilgan komissiya, foiz va to‗lovlarni to‗lash majburiyati Rozilik imzolangan shartnomani muddatida qaytarish 1. Dastlabki sharnoma Kredit berish Kredit-ssuda schyot yoki kredit liniyasi ochib berish Ta‘minot berish, kreditni ishlatish Kreditni ishlatish 2. Asosiy kredit Foizlarni to‗lash va asosiy qarzni to‗lashga oid to‗lovlar 19-rasm. Germaniyada kredit shartnomasini tuzish sxemasi Banklarda kredit arizasini ko‗rib chiqishning majburiyligi kredit shartnomasini tuzishning huquqiy asoslanganligi garovidir. Xorijiy davlatlarda nafaqat kredit bitimini, balki mijozning o‗zini ham chuqur o‗rganish uning kredit riski omillariga doir majburiyatlarini aniqlashtirishga yordam beradi. Shuning uchun mijozning majburi- yatlariga bag‗ishlangan kredit shartnomasining bo‗limi tarkibiga har bir ssudaning qaytib kelishiga qaratilgan aniq iqtisodiy va huquqiy shartlari kiritilgan. Download 5.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling