Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
-§. Kredit shartnomalarini qo„llash bo„yicha xorijiy mamlakatlar
Download 5.53 Mb. Pdf ko'rish
|
bank ishi (2) (1) (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- muammoli kreditlar
|
6-§. Kredit shartnomalarini qo„llash bo„yicha xorijiy mamlakatlar
tajribasi Xorijiy banklar o‗zlarining kredit shartnomalarini qo‗llashning boy tajribasiga ega. Uni o‗rganish O‗zbekiston Respublikasi uchun katta amaliy ahamiyatga egadir. Turli mamlakatlarda tuziladigan kredit shartnomalarining asosiy xususiyatlari quyidagilar hisoblanadi: - huquqiy madaniyatning yuqori darajasi; 400 kredit portfelida sifati «qoniqarsiz», «shubhali» va «umidsiz» deb tas- niflangan kreditlar muammoli kreditlar deyiladi. Muammoli kreditlar odatda qarz oluvchining kreditni to‗lash uchun yetarli pul mablag‗lari bo‗lmagan holda yuzaga keladi. Ba‘zi hollarda ular mijozning hisob varag‗ida mablag‗i bo‗la turib, kreditni to‗lashni xohlamaganda ham yuzaga keladi. Pul mablag‗larining yetishmasligi ba‘zida birdan yuzaga kelishi, ba‘zi hollarda bunday ahvol asta-sekinlik bilan rivojlana borib yuzaga kelishi mumkin. Pul mablag‗lari yetishmovchiligining ichki va tashqi belgilari bo‗lishi mumkin. Kredit bo‗limi xodimlari shu belgilar yuzaga kelishini birinchi bo‗lib sezishlari va bankni kredit bo‗yicha yo‗qotishlardan saqlovchi chegara bo‗lishlari lozim. Ular bank va mijoz manfaatini saqlab qolgan holda, bu moliyaviy qiyinchiliklardan chiqish yo‗llarini ishlab chiqishga yordam berishlari, mijoz faoliyatida muammolar yuzaga kelgan vaqtdan boshlab mijozga yordam berishlari, ularga ta‘sir ko‗rsatishlari zarur. Buning uchun bank doimo mijozning faoliyatidan boxabar bo‗lishi, o‗zi uchun zarur axborotlarni yig‗ib, tahlil qilib borishi ijobiy natija berishi mumkin. Amaliyotda bankning kredit bo‗limi xodimlari berilgan kreditlar ustidan yetarli nazorat olib bormasliklari bilan birga, mijozning inqirozli holati aniqlangandan keyin ham bu haqda bank boshqaruviga, kredit qo‗mitasiga o‗z vaqtida axborot bermasliklari yoki mijozning iltimosiga ko‗ra ahvolning yaxshilanishini kutishlari kredit sifatining qoniqarsiz darajaga tushib ketishiga olib kelishi mumkin. Bularning barchasi, muammoli kreditning yanada muammolashuviga olib keladi. Bunday hollarning oldini olish uchun kredit bo‗limi faoliyati tez-tez ichki audit tomonidan tekshirilib turishi, muammoli kreditlar, ularning sabablari aniqlanib turilishi lozim. Muammoli kreditlar aniqlanganda kredit bo‗limi xodimi avvalambor, axborotlar, ma‘lumotlar yig‗ishi va ularga asosan inqirozning oldini oluvchi strategiya ishlab chiqishi lozim. Har bir muammoli kredit bo‗yicha alohida, uning oldini olish yo‗llarini ishlab chiqish zarur. Agar korxona samarali faoliyat olib boradigan bo‗lsa, muammoli kredit sohasidan ham o‗zi ijobiy natija bilan chiqishi mumkin. Aksincha, korxona faoliyati pastroq bo‗lsa, u muammolarni osonlikcha yecha olmasligi mumkin. Shuning uchun kredit bo‗limi xodimi muammoli kredit yuzaga kelganini aniqlaganidan keyin quyidagi ishlarni amalga oshirishi zarur: - qarz oluvchining muammolarini tahlil qilish; - mijozning moliyaviy ahvoli to‗g‗risida rahbariyatni xabardor qilish va bank boshqa bo‗limlar bilan mijoz to‗g‗risida maslahatlashishi; 385 qilishi kerak. Bank xo‗jalik sudiga murojaat qilib, bundan buyon qarz oluvchi bankrot deb tanilishini so‗rashga haqlidir. Qarz oluvchi to‗lovga layoqatsiz yoki bankrot deb e‘lon qilinganda, unga yangi qarzlar berish to‗xtatiladi, ilgari berilgan kreditlar esa muddatidan oldin undirib olinadi. To‗lovlar navbati «Bankrotlik to‗g‗risida»gi qonunga muvofiq belgilanadi. Qarz oluvchi bankrot deb e‘lon qilingan vaqtdan boshlab uni quyidagilar bilan bog‗liq operatsiyalari to‗xtatiladi: - mulkni begonalashtirish va berish; - majburiyatlarni qoplash; - hisob-kitobdagi xarajatlar; - dividendlar, soliqlar, to‗lovlar to‗lash. To‗lovga layoqatsiz qarz oluvchining barcha qarz majburiyatlari tugagan hisoblanadi va unga yangi talablar bildirilishiga yo‗l qo‗yilmaydi. Bunday qarz oluvchining barcha turdagi qarzlariga penya va foizlar qo‗yish to‗xtatiladi. Uning mulkini sotib, pul undirish bo- rasidagi barcha cheklashlar bekor qilinadi. Mulkiy yoki moliyaviy tusdagi hamma talablar faqat tugatish jarayoni doirasida hal qilinadi. Bunda bank talablari ikkinchi navbatda qanoatlantiriladi. Mulk yetarli bo‗lmagani tufayli qondirilmagan qarz majburiyatlari qanoatlantirilgan hisoblanadi va belgilangan tartibda hisobdan chiqari- ladi. Kreditdan ko‗zlanmagan maqsadlarda foydalanganlik uchun qarz oluvchi bankka kredit shartnomasida belgilangan hajmda jarima to‗laydi. Bank esa, o‗z navbatida, tuzilgan shartnomaga muvofiq qarz oluvchini kredit resurslari bilan ta‘minlashi shart. Bank o‗z majburiyatlarini bajarmagan taqdirda qarz oluvchiga shartnomada ko‗zda tutilgan miqdorda jarima to‗laydi. Download 5.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|