Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

banklarning 
passiv 
operatsiyalari deyiladi. 
Banklarning yetarli resursga ega bo‗lishi o‗ta dolzarb vazifalardan 
biri bo‗lganligi uchun banklar passiv operatsiyalarini samarali tashkil 
etish va boshqarish bo‗yicha o‗z siyosatiga ega bo‗ladi. 
Tijorat banklari moliyaviy resurslarini boshqarishda asosiy e‘tibor 
bank balansi passividagi mablag‗larning manbalariga qaratiladi. Ushbu 
mablag‗lar ikkita yirik guruhga – majburiyatlar va kapitalga bo‗linadi. 
Majburiyatlar – bank tomonidan jalb etilgan mablag‗lar hisobidan, 
kapital esa bankning o‗z mablag‗lari hisobidan shakllanadi. Ushbu 
mablag‗larning barqaror manbalar hisobidan shakllantirilishi tijorat 
banklarining samarali ishlashi va iqtisodiy jihatdan baquvvatligini 
ta‘minlaydi. 
Tijorat banklarining passiv operatsiyalarini asosan to„rt guruhga 
bo‗lish mumkin: 
1. Tijorat banklari qimmatli qog‗ozlarini emissiya qilish orqali 
resurslarni yig‗ish. 
2. Bank foydasi hisobidan har hil fondlar tashkil qilish yoki fondlar 
summasini oshirish. 
3. Kreditlar, qarzlar va boshqa kreditor – yuridik shaxslardan 
mablag‗lar jalb qilish. 
4. Depozit operatsiyalarni amalga oshirish.
Tijorat banklari tomonidan passiv operatsiyalarni amalga 
oshirishdan maqsad:

---

100
bank faoliyatini resurslar bilan ta‘minlash; 
iqtisodiyotga 
yo‗naltirilishi 
mumkin 
bo‗lgan 
qo‗shimcha 
mablag‗lar manbalarini shakllantirish; 
jalb qilingan mablag‗larga bank foizlarini to‗lash yo‗li bilan aholi 
va yuridik shaxslar daromadlarini oshirish; 
o‗z kapitali hajmini oshirib borish; 
bank operatsiyalarini riskdan himoya qilish uchun rezerv fondlarni 
tashkil qilish. 
Tijorat banklarining resurslarini qaysi subyektga tegishli ekanligiga 
qarab, bankning o„z mablag„lariga va jalb qilingan mablag„larga