2-§. Tijorat bankining resurslari va ularning tarkibi
Tijorat banklari, boshqa xo‗jalik subyektlari kabi o‗zining xo‗jalik
va tijorat faoliyatini ta‘minlash uchun ma‘lum miqdorda pul
mablag‗lariga, ya‘ni resurslariga ega bo‗lishlari lozim. Iqtisodiyot
rivojlanishining zamonaviy talablariga asosan bank resurslarini tashkil
etish bank faoliyatini bir maromda olib borishning birinchi darajali
masalasi hisoblanadi. Buni shunday izohlash mumkin, ya‘ni
iqtisodiyotning bozor modeliga o‗tishi bilan bank ishida davlat
monopoliyasi tugatildi, ikki bosqichli bank tizimining shakllanishida
bank resurslari xarakteri ijobiy tomonga o‗zgardi.
Bankning asosiy vazifalaridan biri bo‗sh pul mablag‗larini mumkin
qadar ko‗proq jalb qilish va ularni foyda keltiruvchi aktivlarga
joylashtirishdan iborat.
107
banklarda jalb qilingan mablag‗larning asosiy qismi muddatsiz
depozitlar zimmasiga to‗g‗ri keladi. Bank tomonidan berilgan kreditlar
to‗xtovsiz harakatda bo‗lib kredit multiplikatsiyasini tashkil etadi. Kredit
multiplikatsiyasi orqali muomaladagi pul oqimi ko‗payadi.
Umuman olganda, tijorat banklarining kreditlash potensiali jalb
qilingan mablag‗lar, ya‘ni depozitlarning umumiy summasi bilan
majburiy zaxira hamda tijorat banklari tomonidan o‗z likvidligini
ta‘minlash uchun ajratmalarga bog‗liqdir.
Likvidlilik shartlarini hisobga olgan holda tijorat banklarining
kredit potensialini bank jami mablag‗larining barqarorligidan kelib
chiqib 3-guruhga bo‗lish mumkin:
1) Yuqori darajadagi barqaror mablag‗lar:
a. Banklarning o‗z kapitali.
b. Muddatli depozitlar.
d. Boshqa banklardan olingan kreditlar.
2) O‗rtacha barqarorlikka ega mablag‗lar:
Barcha muddatsiz depozitlar va jamg‗armalar.
3) Barqaror bo‗lmagan mablag‗lar – banklarga vaqti-vaqti bilan
(davriy) kelib tushadigan mablag‗lar tushuniladi.
Tijorat banklari ustav kapitali ko‗payishi, muddatli depozit va
jamg‗armalar miqdorining barqarorligi ularning kredit potensialining
barqarorligini ta‘minlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |