Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Uzoq muddatli kreditlar quyidagi kreditlash obyektlariga 
yo‗naltirilishi mumkin: 
- ishlab chiqarish obyektlarini qurish uchun; 
- ishlab chiqarish obyektlarini qayta ta‘mirlash, texnik qurollantirish 
va kengaytirish uchun; 
- texnikalar, asbob-uskunalar va transport vositalarini sotib olish 
uchun; 
- yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishni tashkil etish uchun; 
- noishlab chiqarish sohasidagi obyektlarni qurish v.h. 
O‗rta muddatli kreditlarni kreditlash obyekti ham xuddi uzoq mud-
datli kreditlarning obyekti singari bo‗ladi.
Ko‗rinib turibdiki, kreditlarning turlariga qarab ularning kreditlash 
obyekti va subyekti farqlanadi. Masalan: 
- tijorat kreditida – kreditlash obyekti tovar hisoblanib, subyekt 
esa sotuvchi bilan xaridor hisoblanadi; 
- bank kreditida yuqorida ko‗rib chiqqan barcha obyektlar bo‗lishi 
mumkin; 
- iste‟mol kreditida – kreditlash obyekti iste‘mol tovarlari hisobla-
nadi; 
- xalqaro kreditda – kreditlash subyekti bo‗lib asosan davlatlar 
hisoblanadi v.h. 
 
3-§. Bankning kredit operatsiyalari va ularning xususiyatlari 
 
Kredit operatsiyalari (lotincha «creditum» - ssuda degan ma‘noni 
anglatadi) deganda shartlar asosida, ya‘ni qaytarishlilik, muddatlilik va 
to‗lovlilik shartlari asosida ma‘lum bir miqdordagi pulni (yoki tovarni) 
qarzga berish tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda, qarzdor qarzni 
belgilangan muddat ichida qaytarib berishi va undan tashqari qarz 
mablag‗idan foydalangani uchun shartnomada kelishilgan summani 
to‗lashi lozim. Bu summa qarzga olingan mablag‗lar uchun to‗lov 
bahosi bo‗lib, u kredit uchun foiz deb ataladi.
Bank o‗z tabiati jihatidan moliya-kredit tashkiloti bo‗lib, uning 
uchun kredit operatsiyalari, bank xizmatlarinig bir ko‗rinishi hisoblanib, 
u 
boshqa 
bank 
operatsiyalari 
(valyuta, 
qimmatli 
qog‗ozlar, 
qimmatliklarni saqlash bo‗yicha operatsiyalar v.b.) ichida asosiy o‗rin 
egallaydi.
Bank kredit operatsiyalarni amalga oshirish uchun faqatgina o‗ziga 
tegishli bo‗lgan pul mablag‗larini ishlatmay, balki vaqtincha jalb qilgan 
225
Aktsionerlik tijorat banki o‗zining shaxsiy qimmatli qog‗ozlarini 
ustav kapitalini oshirish yoki mablag‗larni o‗zlariga jalb qilish 
maqsadida chiqarishlari mumkin. 
Shu yo‗llar bilan banklar qimmatli qog‗ozlar bozorida moliyaviy 
vositachi (broker), moliyaviy investor (diller) va qimmatli qog‗ozlar 
emitenti sifatida qatnashishi mumkin.