Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

O„zbekiston Respublikasi tijorat banklari kredit to„lovi miqdo-
rini belgilashda ahamiyat beradigan quyidagi asosiy tamoyillar 
mavjud. Bular:
- O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan tijorat 
banklariga beriladigan ssudalar bo‗yicha o‗rnatilgan bazaviy foiz stav-
kasi; 
231
Trast 
Xazina majburiyatlari 
Sertifikatlar 
Market-meyker 
REPO 
 
O„z bilimini tekshirish uchun savollar 
 
- Qimmatli qog‗ozlarning mohiyati, zarurligi va turlarini tushun-
tiring. 
- Qimmatli qog‗ozlarni belgilari bo‗yicha tasniflang. 
- Investitsiya portfeli nima va unga qanday omillar ta‘sir ko‗rsatadi? 
- Tijorat banklari qimmatli qog‗ozlar bilan qanday operatsiyalarni 
bajaradi? 
- Tijorat banklarining qimmatli qog‗ozlar bozoridagi faoliyati va 
uning turlarini tushuntiring. 
- REPO operatsiyalari deganda nimani tushunasiz? 
- Tijorat banklarining qimmtli qog‗ozlar bilan bo‗ladigan 
operatsiyalarida uchraydigan risklarni aniqlang va uni muhokama qiling. 

---

232
VII BOB. KREDITLASHNI TASHKIL ETISH ASOSLARI 
 
1-§. Tijorat banklarida kreditlashni tashkil qilish.
Kreditlash tamoyillari 
O‗zbekiston Respublikasi hududida xo‗jalik yurituvchi subyektlarga 
kredit berish tijorat banklari tomonidan «Banklar va bank faoliyati 
to‗g‗risida»gi qonun asosida va boshqa me‘yoriy hujjatlarga muvofiq 
ravishda amalga oshiriladi. Kreditlar O‗zbekiston Respublikasining 
«Korxonalar to‗g‗risida»gi qonuniga asosan kredit o‗z kapitali va 
mustaqil balansiga, yuridik shaxs huquqiga ega bo‗lgan mustaqil 
xo‗jalik yurituvchi subyektlarga beriladi. Kredit qarz oluvchi va qarz 
beruvchi o‗rtasidagi pul mablag‗ini to‗lovlilik, muddatlilik, maqsadlilik 
va qaytib berishlik asosida vaqtincha foydalanishga berish bilan bog‗liq 
iqtisodiy munosabatlarni o‗zida ifoda qiladi. Tijorat banklari xo‗jalik 
yurituvchi subyektlarga, ularning mulkchilik shakllaridan qat‘i nazar, 
shartnoma asosida qisqa va uzoq muddatli kreditlar beradi. Kredit 
mijozning hisob-kitob varag‗i joylashgan bankda beriladi. Zarar ko‗rib 
ishlaydigan, nolikvid balansga ega bo‗lgan xo‗jalik yurituvchi 
subyektlarga kredit berilmaydi, ilgari berilgan ssudalar esa belgilangan 
tartibda muddatidan ilgari undirib olinadi. Kredit resurslaridan uzoq 
muddatli moliyaviy nobarqarorlik, xo‗jasizlik va zararlarni qoplash 
uchun foydalanishga yo‗l qo‗yilmaydi. Kredit iqtisodiy munosabatlar-
ning belgilangan tizimi sifatida boshqa pul munosabatlaridan farq qiladi, 
ya‘ni pulning xarajati qaytarib berish sharti bilan amalga oshiriladi. 
Kreditlash jarayoni bir nechta tamoyillar asosida amalga oshiriladi: 
 Kreditning muddatliligi 
 Kreditning qaytarilishligi 
 Kreditning ta‘minlanganligi 
 Kreditning to‗lovliligi 
 Kreditning maqsadliligi