Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
-§. Kreditga layoqatlilikni baholashning qo„shimcha
Download 5.53 Mb. Pdf ko'rish
|
bank ishi (2) (1) (1)
|
5-§. Kreditga layoqatlilikni baholashning qo„shimcha ko„rsatkichlari Yuqorida ta‘kidlaganimizdek, mijozning moliyaviy holatini baholashda aniq bir xulosaga kelish uchun kreditga layoqatlilikning asosiy ko‗rsatkichlariga qo‗shimcha sifatida kreditga layoqatlilikning qo‗shimcha ko‗rsatkichlari tahlil qilinadi. Korxonaning kreditga layoqatlilikning qo‗shimcha ko‗rsatkichlari asosan mijozning aylanma aktivlari holatini yanada chuqurroq tahlil qilishni ko‗zda tutadi. Ma‘lumki, qisqa muddatli kreditlar xo‗jalik subyektlarining aylanma aktivlariga beriladi. Shuning uchun mijozning kreditni o‗z vaqtida bankka qaytara olish qobiliyati ham uning aylanma aktivlaridan foydalanishidagi samaradorlik darajasiga qarab belgilanadi. Xo‗jalik subyektlari aylanma aktivlardan qanchalik samarali foydalanayotgan bo‗lsa va aylanma aktivlarning aylanish tezligi qanchalik yuqori bo‗lsa, kreditdan foydalanish samarasi va uni o‗z vaqtida bankka to‗lash imkoniyati ham shunchalik yuqori bo‗lishi mumkin. Biz aylanma mablag‗larning samaradorlik ko‗rsatkichlari to‗g‗risida oldingi paragraflarimizda kengroq to‗xtalgan edik. Shu bois biz qisqacha bo‗lsada kreditga layoqatlilikning qo‗shimcha ko‗rsatkichlarni keltirib o‗tmoqchimiz. Bu ko‗rsatkichlardan biri aylanma aktivlarning aylanish koeffitsiyenti hisoblanadi. Aylanma mablag‗larning aylanishi koeffitsiyenti (Ka) joriy aktivlarning aylanish tezligi va aktivlarga qo‗yilgan mablag‗larning pul mablag‗lariga aylanish tezligini xarakterlab, u ma‘lum davr (oy, kvartal, yil) ichida aylanma mablag‗lari necha marta aylanganligini ifodalaydi: Realizatsiya qilingan mahsulot hajmi Ka =––––––––––––––––––––––––––––––––––––• aylanma mablag‗larning o‗rtacha xronologik qoldig‗i Ka ni hisoblash aylanishni prognozlash va kreditlash muddatini aniqlashga imkon yaratadi. Aylanma aktivlarning aylanishi koeffitsiyenti aylanma aktivlarning harakati tezligini ifodalaydi va tahlil 304 - Kreditni to‗lash bo‗yicha zaxira mablag‗lari yo‗q. - Qarz oluvchi maqsadi moddiy ta‘minotga ega emas. - Qarz oluvchining kredit savolnomasi yomon asoslangan. - Qarz oluvchi bir vaqtning o‗zida ham aktivlari, ham umumiy kapitali garoviga ssuda olishni mo‗ljallagan. - Kredit bevosita qiymat tashkil etiluvchi, ishlab chiqarish ja- rayoniga emas, balki muomala sohasiga yo‗naltirilgan. - Kreditni qaytarish muddati to‗liq asoslanmagan. V. Belgilangan normalarda chetlashish signallari: - O‗z xo‗jalik faoliyati bo‗yicha hisobot ma‘lumotlarini taqdim etish davriyligidagi buzilishlar. - Bank hisob varaqlarini yuritishdagi normalarda chetlashish- lar. - Kreditlash shartlarining qayta ko‗rilishi; kreditni qaytarish sxemasidagi o‗zgarishlar; ssudani cho‗zish bo‗yicha iltimoslar. - Xo‗jalik faoliyati moliyaviy ko‗rsatkichlarini rejadan farqla- nishi. - Qarz oluvchining mahorati va hisob tizimlarida chetlanishlar. Xorijiy banklar kredit berishda mijozlarning kreditga layoqatlilikni baholash bilan birga bank kreditdan foydalanishning iqtisodiy samaradorligini ham tekshiradi. Bank qarz oluvchining maqsadining haqqoniyligini, ularni (talab, taklif, sifat va miqdor, narxi, raqobatchilarning qarshiligi va boshqa ko‗rsatkichlari bo‗yicha) shakllanayotgan bozor konyunkturasiga mos kelishini baholaydi. Shu bi- lan birga, bank mijoz kredit so‗ragan faoliyat turi bo‗yicha daromad va xarajatlarni solishtiradi. Bank kreditdan foydalanish natijasida mijozning o‗z xarajatlarini qoplashi va kreditning qaytarilishiga yetarli daromad olishga imkoni bo‗lishiga e‘tibor qaratadi. Ana shunday baholashlarga asosan bank kreditni berish (yoki uni rad etish) to‗g‗risidagi qaror qabul qiladi. Mijozning kreditga layoqatliligiga qarab, bank kredit bo‗yicha foiz, muddat va summasini o‗zgartirishi mumkin. Bu mezon qarz oluvchi bilan muhokama etiladi va kredit shartnomasida belgilab qo‗yiladi. Ko‗rib chiqqanimizdek, turli mamlakatlarda mijozning kreditga layoqatliligini aniqlashda turlicha yondashuvlar bo‗lsada, ularning asosiy maqsadi bank tomonidan beriladigan kreditlarning samarali ishlatilishi va ularning o‗z vaqtida bankka qaytib kelishini ta‘minlashdan iborat. Yuqoridagilardan kelib chiqib aytish mumkinki, respublika- mizda faoliyat ko‗rsatayotgan tijorat banklari mijozlarning kreditga 289 36-jadval Download 5.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|