Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki
Download 5.53 Mb. Pdf ko'rish
|
bank ishi (2) (1) (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Depozit institutlar
- Muddatli depozit mablag„lar
|
quyidagilarga bo„linadi:
143 Banklar tomonidan aniq maqsadli kredit resurslaridan belgilan- gandan tashqari maqsadlarda foydalanilishiga yo‗l qo‗yilgan hollarda, ushbu kreditlar muddatidan oldin qaytarib olinadi. Qayta moliyalash kreditlari bo‗yicha marja darajasi O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilanadi. Markaziy bank tomonidan tijorat banklariga berilgan qayta mo- liyalash kreditlarining hisobini yuritish bo‗yicha operatsiyalar balans- dagi 12101-―Boshqa banklarga berilgan qisqa muddatli ssudalar‖ (Markaziy bankda) va 21602-―O‗zbekiston Respublikasi Markaziy ban- kidan olingan qisqa muddatli ssudalar‖ (tijorat bankida) balans hisobvaraqlarida aks ettiriladi. Muddati kechiktirilgan qayta moliyalash kreditlari hisobi balans- dagi 12109-―Boshqa banklarga berilgan muddati kechiktirilgan qisqa muddatli ssudalar‖ hisob varag‗ida aks ettiriladi. Muddati o‗tgan qayta moliyalash kreditlari hisobi balansdagi 12105-―Boshqa banklarga berilgan muddati o‗tgan ssudalar‖ hisob varag‗ida aks ettiriladi. 7-§. Xorijiy banklar amaliyotida banklarning resurs bazasini shakllantirish usullari AQShda resurs bazasining shakllanishiga qarab moliya institutlari 2 kategoriyaga bo‗linadi: 1. Depozit institutlar 2. Nodepozit institutlar. Depozit institutlar Tijorat banklari depozit institutlarga kiradi va hukumat agentlariga, tadbirkorlarga, jismoniy shaxslarga chek va jamg‗arma hisob raqamlarini ochadi. Tijorat banklari aksiyadorlarning kapitali asosida korporatsiya shaklida tashkil etiladi. Jamg‗arma va ssuda assotsiatsiyalari ko‗chmas mulkni garov asosida kreditlash va jamg‗arma hisob raqamlarini yuritishga ixtisoslashgan. Tijorat banklari o‗z faoliyatini biznes sohasi va xususiy shaxslar bilan yirik operatsiyalar o‗tkazishga yo‗naltirsa, jamg‗arma va ssuda assotsiatsiyalari yakka tartibdagi mijozlarga xizmat ko‗rsatadi.Bu tashkilotlarning jamg‗arma va kreditlash xizmatlari foizli chek hisob 142 Ayrim hollarda tijorat banklarining vakillik hisob varaqlarida mablag‗lar umuman bo‗lmagan yoki yetarli bo‗lmagan holatlarda kechiktirib bo‗lmaydigan to‗lovlarni amalga oshirish uchun tijorat ban- kiga, istisno tariqasida O‗zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ruxsati bilan uning hududiy Bosh boshqarmasi rahbari taqdimnomasi bo‗yicha bank likvidligini qo‗llab-quvvatlash uchun kredit berilishi mumkin. Bu kreditni olish huquqiga O‗zbekiston Respublikasi Markaziy bankining iqtisodiy normativlariga rioya etadigan, zaxira, majburiy zaxi- ra shartlarini to‗liq bajaradigan, tijorat banklariga beriladigan, ya‘ni kreditni qaytmaslik riski yo‗q va u muddatida foizi bilan to‗liq qaytishi ta‘minlangan holda beriladi. Kredit 7 ish kuni muddati bilan tijorat banki tomonidan kredit resurslarini tartibga solish fondiga o‗tkaziladigan mablag‗larning 30 foiz miqdorida beriladi. Kreditning o‗z vaqtida, to‗liq qaytmaslik hollari yuz berganda yoki kredit shartlari buzilgan hollarda Markaziy bank tijorat bankiga nisbatan kredit shartnomasida ko‗rsatilgan choralarni qo‗llash huquqiga ega. Agar kreditning qaytmas- lik hollari yuz bersa Markaziy bank garov yoki boshqa mol-mulkini talab qilib olishga haqli. Ushbu kredit bo‗yicha foiz stavkasi Markaziy bank amaldagi qayta moliyalash stavkasiga bog‗liq bo‗ladi. Tijorat bankida Markaziy bank tomonidan unga ilgari berilgan ushbu kreditlar bo‗yicha muddati o‗tgan qarzdorlik vujudga kelgan hollarda, quyidagi ta‘sir choralari qo‗llaniladi: - belgilangan foiz stavkasi 2 baravar oshiriladi; - ―O‗zbekiston Respublikasining Markaziy banki to‗g‗risida‖gi qo- nunning 59-moddasiga binoan muddati o‗tgan qarz bosh bank hisob varag‗idan undirib olinadi. Agar bosh bank hisob varag‗ida qarzlarni qoplaydigan miqdorda mablag‗lar bo‗lmasa, ushbu qarz to‗la qay- tarilmaguncha bank vakillik hisob varag‗i bo‗yicha operatsiyalar to‗xtatiladi. Muddatidan oldin bo‗shagan qayta moliyalash kreditlarini o‗z vaqtida qaytarmaganlik uchun tijorat banklariga nisbatan Markaziy bank garovga qo‗yilgan mulkni sotish yoki kafolat xati bo‗yicha talabnoma qo‗yish orqali qarz summasini undirib olish huquqiga ega. 131 yuridik shaxslar (korxonalar, tashkilotlar); jismoniy shaxslar. Mablag‗larni olish shakliga ko‗ra depozitlar quyidagilarga bo‗linadi: - muddatli depozitlar; - talab qilib olingunga qadar depozit mablag‗lar; aholining jamg‗arma qo‗yilmalari. O‗z navbatida, bu guruhlarning har biri turli belgilariga qarab tas- niflanadi. Muddatli depozit mablag„lar ularning muddatidan kelib chiqib tasniflanadi; 1) 3 oy muddatgacha depozitlar; 2) 3 oydan 6 oygacha depozitlar; 3) 6 oydan 9 oygacha depozitlar; 4) 9 oydan 12 oygacha depozitlar; 5) 12 oydan yuqori bo‗lgan depozit mablag‗lar. Bank tomonidan jalb qilingan mablag‗larning yuqori likvidlik dara- jasini ushlab turish va ma‘lum yuqori daromad olish ehtiyojini belgilab beruvchi mavjud qonun va tartibga soluvchi aktlardan kelib chiqib turli aktivlarga joylashtiriladi. Banklar orasidagi resurslarni jalb qilish uchun raqobatli kurashda muhim vosita bo‗lib turlicha foiz siyosati hisoblanadi, chunki qo‗yilgan mablag‗larga daromad olish mijozlarni qo‗yilma qo‗yishga undovchi muhim omil hisoblanadi. Depozit bo‗yicha foiz stavkalari darajasini har bir tijorat banki O‗zbekiston Respublikasi markaziy qayta moliyalash stavkasi, pul bozori holati va o‗zining depozit siyosatidan kelib chiqib, mustaqil ravishda belgilaydi. Depozit bo‗yicha daromad hajmi qo‗yilma muddati, summasi, hisob varag‗ini amal qilish xususiyati, xizmatlar hajmi va xarakteri va nihoyat mijozning qo‗yilma shartnomasi shartlari- ga bog‗liq. Download 5.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|