Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Tranzit komission bitimlar
birjada qatnashish huquqiga ega 
b
o‗lgan banklar tomonidan boshqa, ya‘ni bunday operatsiyalarda 
qatnashishga ruxsat berilmagan banklar va boshqa kredit institutlarining 
topshiri
g‗iga binoan amalga oshiradigan operatsiyalar tushuniladi. 
Bunda, bank boshqa komissionerlarning buyru
g‗iga binoan komissioner 
rolini bajaradi. Dastlabki komissioner tranzit komissionerning t
o‗g‗ri 
tanloviga javobgar b
o‗ladi.
Banklarning 
topshiriq 
shartnomasi 
asosida 
brokerlik 
operatsiyalarida mijoz bankka uning nomidan qimmatli qo
g‗ozlar sotib 
olish yoki sotish topshiri
g‗ini beradi. Bu faoliyat topshiriq shartnomasi 
b
o‗yicha bir tomon bank nomidan muayyan yuridik harakatlarni amalga 
oshirish majburiyatini 
o‗z zimmasiga oladi. Mijoz bankka haq to‗lashi 
bilan bank tuzilgan shartnomaga binoan 
o‗ziga berilgan topshiriqni 
bajarishi lozim. Bunda, bank berilgan topshiriqni faqat mijozning 
k
o‗rsatmalariga binoan bajarishi kerak. 
Mijozdan olingan topshiriqnomada qimmatli qo
g‗ozlarning birjada 
qabul qilingan nomi (
qat‘iy, foizli qimmatli qog‗ozlarning chiqarilgan 
yili, seriyasi va foiz stavkasi), miqdori (aksiyalar yuzasidan 
– donalarda, 
qat‘iy foizli qimmatli qog‗ozlar yuzasidan – nominal qiymati bo‗yicha 
s
o‗mda), kurs cheklashlari (limit), topshiriqnomaning amal qilish 
muddati, topshiriq beruvchi mijozning nomi va t
o‗liq manzili, mijoz 
hisob-kitob vara
g‗i va depozit varag‗ining raqami, qimmatli qog‗ozlarni 
yetkazib berish va saqlash tartibi, toprishiqnoma tuzilgan sana boshqalar 
b
o‗lishi shart. 
Tijorat banklari investitsiya kompaniyalari sifatida faoliyat 
yuritganida emitent bilan kelishuv asosida qimmatli qo
g‗ozlar 
chiqarishning tashkilotchisi sifatida harakat qilishi mumkin. Bank 
emitentning qimmatli qo
g‗ozlarini chiqarishni tashkil etib, aslida 
qimmatli qo
g‗ozlar emissiyasini amalga oshiradi, ya‘ni vositachi sifatida 
harakat qiladi. Emitentlar va investorlar 
o‗rtasida harakat qilganda bank 
imkon qadar foyda olishni k
o‗zlab harakat qiladi. Emissiyani tayyorlash 
jarayonida tijorat banklari emissiyasining turi, hajmi va shart-sharoitlari 
t
o‗g‗risida emitent bilan muzokaralar yuritib, bitim tuzadi.