Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Muddatli depozitlar
– bu banklar tomonidan ma‘lum muddatga 
jalb qilinadigan depozitlardir. Bu turdagi depozitlar q
o‗yilgan muddatda 
o‗zgarmas bo‗lishi lozim va ular joriy to‗lovlar uchun ishlatilmaydi. 
Muddatli q
o‗yilmalar mablag‗larni shartnoma bo‗yicha muddat va 
shartlarda t
o‗liq bank ixtiyoriga berishni anglatadi, bu muddat tugashi 
bilan muddatli q
o‗yilma xohlagan paytda egasi tomonidan qaytarib
olinishi mumkin. Muddatli q
o‗yilma bo‗yicha to‗lanadigan foiz miqdori 
depozit muddati, summasi va shartnomani pul q
o‗yuvchi tomonidan ba-
jarilishiga bo
g‗liq. Qo‗yilmaning muddati va summasi qanchalik katta 
b
o‗lsa, foizi ham shunchalik yuqori bo‗ladi. Yuqorida 
ta‘kidlaganimizdek, amaliyotda asosan 1, 3, 6, 9, 12 oy yoki yanada 
uzoqroq muddatga q
o‗yilmalar rasmiylashtiriladi. Bunday aniq chega-
ralar pul q
o‗yuvchilarni o‗zlarining mablag‗larini ratsional tashkil qilish 
va ularni q
o‗yilmalar qo‗yishga rag‗batlantiradi, shuningdek, banklarga 
o‗zlarining likvidliklarini boshqarish uchun sharoit yaratadi. Pul 
q
o‗yuvchi tomonidan qo‗yilma bo‗yicha mablag‗larni muddatidan oldin 
olinganda, u shartnomada k
o‗rsatilgan foizlardan to‗liq yoki qisman 
mahrum b
o‗lishi mumkin. Odatda, bunday hollarda foizlar talab 

---

134
qilgungacha, q
o‗yilmalarga to‗lanadigan foizlar hajmigacha pasaytiri-
ladi. 
Muddatli depozitlar depozitlarning boshqa turlariga nisbatan bank-
ka barqaror resurs bazasini 
ta‘minlaydi. Shu bois tijorat banklari 
muddatli depozitlar salmo
g‗ini ko‗paytirishga harakat qilishlari lozim. 
Muddatli depozitlar quyidagi xususiyatlarga ega
: 
- aniq muddatga ega va ular bo‗yicha o‗zgarmas (depozit siyosatida 
k
o‗rsatilgan) foiz to‗lanadi; 
- joriy hisob-kitoblar uchun foydalanilmaydi; 
- mijoz tomonidan muddatidan oldin olinmasligi lozim, aks holda 
foiz t
o‗lash bo‗yicha shartnoma shartlari bekor qilinadi va talab qilib 
olinguncha depozit miqdorida foiz t
o‗lanishi mumkin; 
- mablag‗lar sekin aylanadi, uzoq muddatli ssudalarga 
y
o‗naltiriladi; 
- majburiy zaxira normasi nisbatan past bo‗lishi mumkin va h.k. 
Jam
g‗arma depozitlari aholi pul jamg‗armalarining to‗planishi 
uchun xizmat qiladi. Jam
g‗arma depozitlarga pul mablag‗larini 
jam
g‗arish yoki saqlash maqsadida shakllantirilgan qo‗yilmalar kiradi. 
Ularning maxsus xususiyatli tomonlari 
– saqlashning rag‗batlantirilishi 
va yuqori daromadlilik darajasi, 
ma‘lum davr ichida jamg‗arila borishi 
kabilar hisoblanadi. 
Banklarimiz amaliyotda jam
g‗arma depozitlari deganda, faqatgina 
aholi mabla
g‗larini muddatli qo‗yilmalar yoki talab qilgungacha hisob 
varaqalarida jam
g‗arilishi bilan bog‗liq har qanday operatsiyalar 
tushuniladi.
12-jadval