Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Uzoq muddatli kreditlar
quyidagi kreditlash obyektlariga 
y
o‗naltirilishi mumkin: 
- ishlab chiqarish obyektlarini qurish uchun; 
- ishlab chiqarish obyektlarini qayta ta‘mirlash, texnik qurollantirish 
va kengaytirish uchun; 
- texnikalar, asbob-uskunalar va transport vositalarini sotib olish 
uchun; 
- yangi turdagi mahsulotlarni ishlab chiqarishni tashkil etish uchun; 
- noishlab chiqarish sohasidagi obyektlarni qurish v.h. 
O
‗rta muddatli kreditlarni kreditlash obyekti ham xuddi uzoq mud-
datli kreditlarning obyekti singari b
o‗ladi.
K
o‗rinib turibdiki, kreditlarning turlariga qarab ularning kreditlash 
obyekti va subyekti farqlanadi. Masalan: 
- tijorat kreditida – kreditlash obyekti tovar hisoblanib, subyekt 
esa sotuvchi bilan xaridor hisoblanadi; 
- bank kreditida yuqorida ko‗rib chiqqan barcha obyektlar bo‗lishi 
mumkin; 
- iste‟mol kreditida – kreditlash obyekti iste‘mol tovarlari hisobla-
nadi; 
- xalqaro kreditda – kreditlash subyekti bo‗lib asosan davlatlar 
hisoblanadi v.h. 
 
3-
§. Bankning kredit operatsiyalari va ularning xususiyatlari 
 
Kredit operatsiyalari (lotincha 
«creditum» - ssuda degan ma‘noni 
anglatadi) deganda shartlar asosida, 
ya‘ni qaytarishlilik, muddatlilik va 
to
‗lovlilik shartlari asosida ma‘lum bir miqdordagi pulni (yoki tovarni) 
qarzga berish tushuniladi. Boshqacha qilib aytganda, qarzdor qarzni 
belgilangan muddat ichida qaytarib berishi va undan tashqari qarz 
mabla
g‗idan foydalangani uchun shartnomada kelishilgan summani 
t
o‗lashi lozim. Bu summa qarzga olingan mablag‗lar uchun to‗lov 
bahosi b
o‗lib, u kredit uchun foiz deb ataladi.
Bank 
o‗z tabiati jihatidan moliya-kredit tashkiloti bo‗lib, uning 
uchun kredit operatsiyalari, bank xizmatlarinig bir k
o‗rinishi hisoblanib, 
u boshqa bank operatsiyalari (valyuta, qimmatli qo
g‗ozlar, 
qimmatliklarni saqlash b
o‗yicha operatsiyalar v.b.) ichida asosiy o‗rin 
egallaydi.
Bank kredit operatsiyalarni amalga oshirish uchun faqatgina 
o‗ziga 
tegishli b
o‗lgan pul mablag‗larini ishlatmay, balki vaqtincha jalb qilgan 
225
Aktsionerlik tijorat banki 
o‗zining shaxsiy qimmatli qog‗ozlarini 
ustav kapitalini oshirish yoki mabla
g‗larni o‗zlariga jalb qilish 
maqsadida chiqarishlari mumkin. 
Shu y
o‗llar bilan banklar qimmatli qog‗ozlar bozorida moliyaviy 
vositachi (broker), moliyaviy investor (diller) va qimmatli qo
g‗ozlar 
emitenti sifatida qatnashishi mumkin.