Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Kreditga layoqatlilik k
o„rsatkichlariga qarab mijozlarni 
sinflarga ajratish b
o„yicha talablar 
 
№ Ko„rsatkichlar
I sinf 
II sinf 
III sinf 
1. 
Qoplash koeffitsiyenti (Kq) 
Kq 2,0 
2,0>Kq 1,0 
1,0>Kq 
2. 
Likvidlilik koeffitsiyenti (Kl) 
Kl 1,5 
1,5>Kl 1,0 
1,0>Kl 
3. 
Muxtoriylik koeffitsiyenti (Km) 
Km 60% 
60%>Km 30% 
30%>Km 
Kreditga layoqatlilikning har bir sinfdagi korxonalarga banklar har 
xil kredit munosabatlari tuza oladilar. 1-sinfga mansub qarz oluvchilarga 
bank kredit liniyasi ochishi, kontokorrent hisob raqami b
o‗yicha kredit 
berishi, boshqa qarz oluvchilarga nisbatan past foizlarda ishonchli kre-
ditlar berishi, kreditlar b
o‗yicha ta‘minlanganlik talab qilinmasligi 
mumkin. 
2-sinfga mansub qarz oluvchilarga esa umumiy asoslarda va odat-
dagi tartibda, 
ya‘ni majburiyatni muvofiq shaklda ta‘minlanishi (kafolat, 
garov, kafillik) shartlari asosida kredit beriladi, agar uning q
o‗shimcha 
k
o‗rsatkichlari ijobiy holda bo‗lsa, unda unga imtiyozlar berilishi mum-
kin, ammo ishonchli kreditlar berilmaydi. Agar q
o‗shimcha 
k
o‗rsatkichlar bo‗yicha kamchiliklar bo‗lsa, uning moliyaviy ahvoli no-
barqaror deb topilishi va uni yaxshilash uchun choralar k
o‗rishning talab 
qilinishi, kredit b
o‗yicha garovni mustahkamlash, foiz stavkalarini 
oshirishi, ssudaning summasini va muddatini cheklash choralarini 
k
o‗rish mumkin. 
Bank uchun 3-sinfga mansub korxonalarni kreditlash jiddiy risklar 
bilan bo
g‗liqdir. Shuning uchun ular kamdan-kam holatlarda va yuqori 
turadigan korxonalar kafolati hamda mulkni garovga q
o‗ygan holatda 
eng yuqori foizlarda kreditlanadilar.
Agarda tahlil b
o‗yicha mijozning moliyaviy holatida qoplash koef-
fitsiyenti 0,5 dan (k
k
<0,5) kichik b
o‗lsa, likvid mablag‗lari juda kam 
b
o‗lsa yoki umuman mavjud bo‗lmasa va uning o‗z mablag‗lari miqdori 
ham kam b
o‗lsa, u nolikvid balansga ega bo‗lgan, moliyaviy holati no-
chor korxona deb qaraladi va uni 4-sinfga kiritish mumkin va bunday 
korxonlarga, odatda, umuman kredit ajratilmaydi.
Mijozlarning kreditga layoqatliligini baholashning muhim bir 
xususiyati shundaki, yuqorida k
o‗rsatilgan ko‗rsatkichlar korxonaning 
kreditga 
layoqatliligini 
baholashning 
yakuniy 
k
o‗rsatkichlari 
hisoblanmaydi. Mijozlar faoliyati va ularning moliyaviy ahvolini yanada 
chuqurroq k
o‗rib chiqishda hamda kreditga layoqatliligining asosiy 
281
k
o‗rsatkichlari bo‗yicha mijoz turli xil sinflarga taalluqli bo‗lib chiqsa, u 
holda moliyaviy ahvoli haqida t
o‗g‗ri xulosaga kelish uchun kreditga 
layoqatlilik darajasini baholashning q
o‗shimcha ko‗rsatkichlarini tahlil 
qilish lozim b
o‗ladi.