Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

Asosiy depozitlar 
L
4
= -----------------------------------*100 foiz 
Umumiy depozitlar 
Bu k
o‗rsatkich banklarga qo‗yilgan depozit qay darajada barqaror 
ekanligini aniqlab, bank faoliyatiga baho berishda yordam beradi. 
L
4
koeffitsiyent 75 foiz yuqori b
o‗lishi lozim. 
Bazel 3 talablarini joriy qilish b
o‗yicha 2016-yil 1-yanvardan 
likvidlilikni qoplash 
me‘yori koeffitsiyenti yuqori sifatli likvid 
aktivlarning kun davomida t
o‗lanishi lozim bo‗lgan pul mablag‗lariga 
nisbati sifatida aniqlanadi. 

---

580
K
o‗pgina mamlakatlarda likvidlilik ko‗rsatkichlari tijorat banklari 
balansining aktiv va passiv qismini tahlil qilish asosida baholanadi. 
Frantsiyada 
tijorat 
banklarining 
likvidliligini 
baholashda 
ishlatiladigan koeffitsiyentlari umumiy talab qilib olingunga qadar 
muddatli depozitlarning (3 oygacha b
o‗lgani) va boshqa resurslarning 
aktivlarga nisbati bilan aniqlanadi. U yerda bu koeffitsiyentning hisoboti 
nazorat organlariga har chorakda taqdim etiladi. Bu koeffitsiyent 60 
foiz
dan kam b
o‗lmasligi kerak. 
 
3-
§. Tijorat banklari likvidliligini boshqarish 
 
Yuqorida aytilganidek, likvidlikni boshqarishni bajarish masalasi, 
talab etiladigan darajasi ushlab turilishi uchun tijorat banki mustaqil 
ravishda 
o‗zining faoliyati va talablariga amal qilishi hamma 
tarmoqlardagi iqtisodiy asoslangan siyosatni 
o‗tkazishi lozim. 
Bu maqsadlarda tijorat banki doimo 
o‗z kapitalini oshirib borishi 
boshqa korxonalar va tashkilotlardan jalb etilgan mabla
g‗ va o‗z 
mabla
g‗lari o‗rtasidan optimal nisbatni ta‘minlashi, bankning oborotida 
b
o‗lgan uzoq muddatli «ishonchli» va «arzon» kredit resurslarini 
shakllantirishga intilishi kerak. Kredit siyosatini t
o‗g‗ri ishlab chiqish, 
kredit resurslarini foyda keltiradigan sohalarga q
o‗yishi, resurslarini jalb 
etishda kredit q
o‗yilmalar hajmi va ularning muddatiga etibor berish, 
likvid aktivlarning hajmini oshirish bilan bank aktivlarining optimal 
strukturani shakllantirishiga erishish lozim. Shuningdek, hissadorlarning 
qonuniy talablarini bajarishga tayyor b
o‗lishi uchun shu mablag‗larning 
keragidan ortiqcha xarajat qilishiga y
o‗l qo‗ymasligi orqali bankning 
daromad va foydasini oshirishiga intilish zarur.
Bank likvidliligini boshqarish nazariyalari tijorat banklarini tashkil 
etilishi bilan bir vaqtda paydo b
o‗ldi. 
Hozirgi kunda t
o‗rtta asosiy nazariya farqlanadi: 
1. Tijorat ssudalari nazariyasi. 
2. Joydan-joyga (aktivlarni) k
o‗chirish nazariyasi. 
3. Kutiladigan daromad nazariyasi. 
4. Passivlarni boshqarish nazariyasi. 
Birinchi uchta nazariya bevosita aktivlarni boshqarish nazariyasi 
bilan bo
g‗liq. Bank amaliyotida yuqoridagi nazariyalarning barchasi 
q
o‗llaniladi, lekin har xil banklarda ularning qaysigadir ko‗proq e‘tibor 
qaratiladi. 
589
manbalariga bo
g‗liqligini belgilab berdi. Sxematik ravishda bu 39-
rasmda k
o‗rsatilgan.