Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

 
2-
§. Bank aktivlarining sifat darajasi 
 
Tijorat banki aktivlarining sifatini baholashda qarz oluvchining 
faoliyati quyidagi mezonlar asosida baholanadi:
- tarmoq (iqtisodiyot sektori) tendensiyasi va istiqboli; 
- muayyan loyihaning texnik amalga oshiriluvi va iqtisodiy ra-
qobatbardoshligi; 
- moliyaviy holati va kredit olishga qodirligi; 
- kredit tarixi, kredit ta‘minotining yomonlashuvi yoki likvidliligi-
ning pasayishi; 
- muayyan loyihaning iqtisodiy jihatdan asoslanishi; 
- rahbarining boshqarish qobiliyati (agar qarzdor yuridik shaxs 
b
o‗lsa). 
Aktivlar sifatining tahlili va tasnifi natijalari yuqorida keltirilgan 
mezonlar tijorat banklarining kredit portfeli va boshqa aktivlaridagi risk 
darajasini aniqlash va baholashda q
o‗llaniladi. 
Bank aktivlari tarkibida birinchi darajali likvidli aktivlar hissasi 
qanchalik k
o‗p bo‗lsa, bank likvidliligi shuncha yuqori bo‗ladi. Lekin, 
shuni ham alohida 
ta‘kidlash lozimki, bunday aktivlar daromad 
keltirmaydi.
Risklik darajasiga qarab aktivlar, odatda, t
o„rt guruhga bo‗linadi. 
1-guruh
- riskdan xoli b
o‗lgan aktivlar. Bularga: naqd pullar va 
turli kassa hujjatlari, chet-el valyutasi, Markaziy bank omborlarida 
saqlanayotgan oltin quyilmalar, Markaziy bankning vakillik va zaxira 
hisob varaqlaridagi mabla
g‗lar. O‗zbekiston Respublikasi hukumati va 
Markaziy bankiga b
o‗lgan talablar va ular tomonidan chiqarilgan 
qimmatli qo
g‗ozlar, nomoddiy aktivlar v.b.
2-guruh 
- kichik (minimal) riskli aktivlar. Bularga: boshqa 
banklarning vakillik hisob varaqlaridagi olinishi lozim b
o‗lgan mab-
la
g‗lar, qarzlar, pul bozori vositalari, risk darajasi past bo‗lgan mam-
lakatlar banklari tomonidan chiqarilgan qimmatli qo
g‗ozlar bilan 
ta‘minlangan barcha aktivlar, xalqaro moliya tashkilotlariga bo‗lgan tal-
ablar, bu tashkilotlar tomonidan kafolatlangan bank aktivlari, xalqaro 
moliya tashkilotlari tomonidan muamalaga chiqarilgan qimmatli 

---

176
- 
valyuta operatsiyalarini 
o‗tkaza oladigan, jumladan, xorijiy tillarni 
biladigan malakali xodimlarga ega b
o‗lishi; 
- 
bank valyuta operatsiyalarini 
o‗tkazish unga kerakligini isbotlay 
olishi (
o‗z mijozlari talablari hisobiga); 
- 
valyuta operatsiyalarini 
o‗tkazish uchun kerakli moddiy-texnik 
bazaga ega b
o‗lishi (kassa, sklad, hisob-kitob markazi) lozim v. b. 
Valyuta operatsiyalarini 
o‗tkazish uchun beriladigan litsenziyalar