Jahonda umumqabul qilingan bank tizimi Jahon amaliyotida har bir mamlakatning Markaziy banki banklarning banki

ikki turga - 
Bosh litsenziya va Ichki litsenziyalarga b
o‗linadi. 
a) Bosh litsenziya tijorat banklariga 
O‗zbekiston Respublikasi 
hududida hamda chet elda xorijiy valyutadagi operatsiyalarni amalga 
oshirish huquqini beradi.
b) Ichki litsenziya tijorat banklariga 
O‗zbekiston Respublikasi 
hududida chet el valyutasidagi operatsiyalarni t
o‗la yoki cheklangan 
doirada amalga oshirish uchun berilgan huquqdir. 
Chet el valyutasida operatsiyalar 
o‗tkazish uchun bosh yoki ichki 
litsenziyaga ega b
o‗lgan bank vakolatli bank deb ataladi va bu bank 
qonun talablariga muvofiq litsenziya shartlari asosida 
o‗z faoliyatini 
amalga oshiradi.
Banklar quyidagi valyuta operatsiyalarini amalga oshiradi: 
- 
xorijiy valyutalarni sotish va sotib olish;
- 
mijozlar valyuta hisob raqamini yuritish va depozitlarga valyuta 
mabla
g‗larini jalb qilish; 
- 
valyutada xalqaro hisob-kitoblarni amalga oshirish; 
- 
valyutada kreditlar berish v.b. 
Tijorat banklari tomonidan amalga oshiriladigan valyuta 
operatsiyalari rasmiy valyuta kursiga asoslanadi. 
Chet el valyutasidagi bank operatsiyalari murakkabligi va 
tavakkalchiligining ortib borishi darajasiga qarab ham turlarga b
o‗linadi. 
2-
§. Valyuta kursining mohiyati va uning turlari 
Tashqi iqtisodiy munosabatlar taraqqiyoti turli mamlakatlarning 
valyutalari qiymatining 
o‗zaro nisbatini o‗lchashni talab etadi. Shu 
sababli valyuta kursi 
o‗rnatiladi va u valyuta tizimining muhim elementi 
hisoblanadi. 
Yanada aniqroq qilib valyuta kursining zaruriyatini quyidagilarda 
ifodalash mumkin: 
– tovarlar va xizmatlar bilan savdo qilishda, kapital va kreditlar 
harakatida valyutalarni 
o‗zaro almashtirish uchun - bunda eksportyor 
161
- asosiy qarz va foizlar b
o‗yicha muddati o‗tgan qarzdorlik muddati 
90 kundan oshmagan bo
‘lsa, aktivlarning sifati «qoniqarsiz» deb tas-
niflanadi. 
Tijorat banki sifati 
«qoniqarsiz» deb tasniflangan aktivlar uchun 
ularning qaytarilmagan asosiy qarz (qoldiq) summasining yigirma besh 
foizi miqdorida maxsus zaxira shakllantirishi lozim. 
Sifati 
«qoniqarsiz» deb tasniflangan aktivlarga xos barcha 
xususiyatlarga ega b
o‗lib, mavjud sharoitda aktivlarning to‗liq 
qaytarilishini shubha ostiga va kam ishonchli qilib q
o‗yadigan, 
«qoniqarsiz» aktivlarning hech bo‗lmaganda birorta ko‗rsatkichi, 
shuningdek, ayrim boshqa salbiy tavsiflari mavjud b
o‗lsa (bozorda oson 
sotiladigan 
ta‘minotning mavjud emasligi yoki ta‘minlanmagan 
aktivlarning mavjudligi yoxud qarz oluvchining bankrot deb 
e‘lon 
qilinishi); 
- yaqin kelajakda aktivning qisman t
o‗lanish ehtimoli mavjud 
b
o‗lsa; 
- asosiy qarz va foizlar b
o‗yicha 90 kundan ortiq, lekin 180 kundan 
oshmagan muddati 
o‗tgan qarzdorlik mavjud bo‗lsa; 
- aktivlar sifati