James d. Gwartney

Policymakers, 2015; Morris M. Kleiner, “Why License a Florist?” New York Times, 2014-yil 28-may; Jacob
Goldstein, “So You Think You Can Be a Hair Braider?” New York Times, 2012-yil 12-iyun; and Dick M. Carpenter
II, Lisa Knepper, Angela C. Erickson, and John K. Ross, License to Work: A National Study of Burdens from
Occupational Licensing, Institute for Justice, 2012-yil may. 
↩ 
31. Orangizdagi ziyraklar ushbu qatordagi birinchi rasm 1990 yilda, ya'ni Sovet Ittifoqi inqirozga uchrashish arafasida
bo'lgan davrda olinganligini sezadi. Bunga sovet fazo hududidan suratga olish oson bo'lmaganligi qisman sababdir.
Muhimrog'i, 1990-yildan keyingi qisqarishlar ko'p jihatdan sovet siyosatining ta'siridir. Agar mahalliy iqtisodiyot

---

301
mantiqsiz ishlab chiqarish faoliyatiga ko'maklashadigan loyihalar atrofida yaratilsa, bunga jalb etilgan
infrastrukturani va ishchi kuchi malakasini o'zgartirish juda qiyin kechadi. Agar Kaspiy dengizidagi baliqchilarga
to'satdan: «Baliq ovlash mumkin emas, boshqa ish toping» deyishsa, ular nima qila oladilar? 
↩ 
32. Ushbu raqamlar Center for Responsive Politics, “Lobbying: Top Spenders,” 2008-yilgi hisobotidan olingan bo'lib, u
quyidagi Internet sahifasida mavjud: 
http://www.opensecrets.org/lobby/top.php?indexType=s
. (Qo'shimcha ma'lumot
uchun quyidagiga murojaat qiling: Peter J. Wallison and Charles W. Calomiris, “The Destruction of Fannie Mae and
Freddie Mac,” American Enterprise Institute [2008], Internet sahifa manzili: 
https://www.aei.org/research-
products/report/the-last-trillion-dollar-commitment/
). 
↩ 
33. Ma'lumot uchun quyidagilarga murojaat qiling: Peter Nyberg (2011) Report of the Commission of Investigation into
the Banking Sector in Ireland (Dublin) 
https://merrionstreet.ie/en/News-Room/Releases/commission-of-
investigation-into-the-banking-sector.38671.shortcut.html
, va Ron Wright Strengthening the Capacity of the
Department of Finance (Dublin)
https://web.archive.org/web/20110310164641/http://www.finance.gov.ie/documents/publications/reports/2011/deptre
view.pdf
. 
↩ 
34. Kredit kartalar (va debit kartalar) pul emasligini esda tuting. Kredit karta avtomatik ravishda kredit olish vositasi
bo'lib, u tezda qaytarilganda unga foiz hisoblanmaydi. Debit karta esa, bank hisob raqamidagi haqiqiy pul
hisoblangan mablag'larni o'tkazishning oddiy usuli hisoblanadi. 
↩ 
35. Albatta, iqtisodchilar aytmoqchi bo'lganidek, «korrelyatsiya sababni anglatmaydi». Ehtimol, yuqori inflyatsiyani
boshdan kechirayotgan mamlakatlar shunga javoban ko'proq pul bosib chiqarayotgandirlar. Biroq, mukammal
ma'lumotlar tahlili pulning haddan tashqari ko'p chiqarilishi (odatda, davlat xarajatlarini soliqlarni oshirmasdan
moliyalashtirish uchun) inflyatsiyaga olib keladi degan xulosani qat'iy tasdiqlaydi. Milton Fridman aytganidek:
«inflyatsiya har doim va hamma joyda monetar hodisadir». 
↩ 
36. Frye, T. (2002). “The Perils of Polarization: Economic Performance in the Postcommunist World.” World Politics,
54(3), 308–337. 
http://doi.org/10.1353/wp.2002.0008
. 
↩ 
37. Post-kommunist mamlakatlarda YIMning haqiqiy qisqargan miqdorini hisoblash juda qiyin. Markaziy rejalashtirish
tizimida ishlab chiqaruvchilar belgilangan rejani bajarish uchun ishlab chiqarilgan mahsulotlar miqdorini oshirib
ko'rsatishga moyil edi. Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida esa, ular soliqdan qochish maqsadida ma'lumotlarni
kamaytirib ko'rsatishdan manfaatdor bo'lgan. Bundan tashqari, raqobat muhitida iste'molchilarning ehtiyojlarini
qondirish uchun sifat yaxshilanishini o'lchashning iloji deyarli bo'lmagan. Masalan, quyidagiga murojaat qiling:
Randall Filer and Jan Hanousek (2003) “Output Changes and Inflationary Bias in Transition”, Economic Systems,
Vol. 24. 
http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1516073
. 
↩ 
38. Anders Aslund. Ukraine: What Went Wrong and How to Fix It. (Peterson Instituti, 2015), 48–49. 
↩ 
39. Qarang: 
https://www.doingbusiness.org/en/methodology/paying-taxes
 
↩ 

---

302
40. Jahon banki «bir mamlakat, ikki tizim» g'oyasiga jiddiy qaraydi va Gonkongning soliq tizimini Xitoy materigidan
bo'lak baholaydi. 
↩ 
41. Henry George, Protection or Free Trade (New York: Robert Schalkenbach Foundation, 1980). 
↩ 
42. Ish o'rinlarini «saqlab qoluvchilar»ning ko'pchiligi go'yoki xorijliklar tovarlarni yetkazib berishni istaydi-yu, lekin
dollar yoki yevroda olgan daromadlariga ular hech narsa xarid qilmaydigandek harakat qiladilar. Aslida esa unday
emas. Agar xorijliklar mahsulotlarni Amerikaliklarga dollarga yoki Evropaliklarga yevroga sotsa, lekin olingan
dollar yoki yevrolarni mahsulot xarid qilish uchun ishlatmasa, bu xuddi Amerikaliklar yoki Evropaliklar import
uchun chek yozib bergan-u, lekin chekni hech kim naqd pulga almashtirmaganga yoki milliy qahramonlar rasmi
tushirilgan (Qo'shma Shtatlari banknotalari) yohud xayoliy ko'priklar rasmi chizilgan (yevro banknotalari) chiroyli
qog'ozlarni eksport qilganga o'xshaydi. Bu chakki bo'lmasdi, to'g'rimi? Haqiqatda esa, import qilingan tovar va
xizmatlarni ishlab chiqarganlar olgan cheklarini naqd pulga almashtiradilar. Ularga qog'ozlarning o'zi kerak emas,
balki istagan narsalarni sotib olish yoki ishlab chiqarish aktivlariga investitsiya qilish uchun ushbu qog'ozlarning
xarid qobiliyati kerak. Ular ko'pincha Amerika yoki Evropa eksport mahsulotlarini sotib olishni istaydilar. Demak,
import eksportga bo'lgan talabni keltirib chqarishga yordamlashadi. 
↩ 
43. Valyuta kursi bozor kuchlari orqali belgilansa, u xorijdan xarid qilingan tovarlar, xizmatlar va aktivlarni (jumladan,
real va moliyaviy aktivlar, masalan, obligatsiyalar) xorijga qilingan mahsulotlar eksporti bilan muvozanatga
keltiradi. Oxirgi bir necha o'n yilliklarda Qo'shma Shtatlarida tovar va xizmatlar importi muntazam ravishda eksport
hajmidan oshib kelgan. Agar valyuta kursi bozor orqali belgilansa, bu kabi tashqi savdo defitsiti asosan ayni
hajmdagi kapital oqimi hisobidan qoplanadi. Mamlakatga kapitalning oqib kelishi
(?)
 foiz stavkalarini pasaytiradi,
investitsiyani oshiradi va qo'shimcha ish o'rinlarini ko'paytiradi. Demak, hatto ushbu holatda ham, bandlik darajasiga
salbiy ta'sir bo'lishini kutishga sabab yo'q. 1980–2005-yillar mobaynida savdo defitsitlari mavjud bo'lib kelgan bo'lsa
ham, Qo'shma Shtatlaridagi bandlik soni 35 milliondan ko'pga oshgan. 
↩ 
44. Ushbu mantiq «autsorsing»ga, ya'ni xarajatlarni qisqartirish maqsadida ba'zi faoliyatlarni xorijda amalga oshirishga
ham tegishli. Agar faoliyatni chet elda arzonroq amalga oshirish mumkin bo'lsa, bu mahalliy resurslarni bo'shatib,
ulardan samaraliroq faoliyatlarda foydalanish mumkin bo'ladi. Natijada, ishlab chiqarish hajmi va daromadlar
darajasi oshadi. 
↩ 
45. «Arzon» bu «sifatsiz» degani emas. Biz sifat darajasini o'zgarmas darajada ushlab turibmiz. Iqtisodchilar uchun turli
sifatdagi buyumlar boshqa-boshqa mahsulot hisoblanadi. «West Texas Intermediate» nefti «Louisiana Light»
neftidan boshqa mahsulot, xuddi «Mersedes» va «Kia» shunchaki oddiy «avtomobil» emas, balki turli mahsolut
bo'lgani kabi. 
↩ 
46. S. Hong, H. Han, and C.S. Kim, “World distribution of income for 1970–2010,” Empirical Economics (2019).
https://doi.org/10.1007/s00181-019-01657-w
. 
↩ 
47. Parcha quyidagi manbadan olingan: Frank Whitson Fetter, “Congressional Tariff Theory,” American Economic
Review, 23 (September 1933): 413–27. 
↩ 

---

303
48. Douglas A. Irwin, “GATT’s contribution to economic recovery in post-war Western Europe” in: Europe’s Postwar