James d. Gwartney

Muallif: Duayt Li

---

358
davom etasiz. Ehtimol, Rolls-Roysni sotib yuborasiz; haydashga va foydalanishga qulay
boshqa bir mashinani 20 ming dollarga sotib olib, qolgan 230 ming dollarni esa saqlashingiz
yoki boshqa narsalarga sarflashingiz mumkin.
Bu albatta hayoliy bir misoldir, chunki siz Rolls-Roysni yutib olishingiz ehtimoldan
xoli. Biroq bu haqiqiy va muhim mohiyatni tasvirlaydi — xususiy mulk odamlarni o'z
qarorlarining muqobil qiymatini (boy berilgan imkoniyatning qiymatini) e'tiborga olishga
undaydi. Xususiy mulk tufayli ushbu e'tibor bozor faoliyatining muhim hususiyatiridir va u
resurslar va mahsulotlarni eng yuqori qadrlaganlar tomon yo'naltiruvchi bozor hamkorligini
izohlaydi.
Qush kuzatuvchilari va sport mashinasi
ishqibozlari o'rtasidagi hamkorlik
Audubon jamiyati a'zolari qushlar va boshqa hayvonlarning nozik tabiiy muhitini
himoya qilish bilan shug'ullanadilar. Gap yovvoyi hayvonlar yashash muhitini himoya qilish
va sport mashinalari (yoki har qanday boshqa mashinalar) uchun benzinni ko'paytirish
o'rtasidagi tanlovga kelib taqalishini oldindan ko'ra bilish qiyin emas. Masalan, Audubon
jamiyati neftni ochiq dengizda qazib olishga juda qarshi. Neft kompaniyalari neft tukilishining
oldini olishga va'da beradilar va haqiqatan ham bu borada keskin choralarni qo'llaydilar, ammo
Audubon jamiyati uchun bular yetarli emas. Ko'rilgan ehtiyot choralaridan qat'i nazar, u neftni
ochiq dengizda qazib olishni taqiqlash tarafdori.
Sport mashinasi ishqibozlari arzon benzinga bo'lgan istagini, garchi bu yovvoyi
jonzotlar yashash muhitiga salbiy ta'sir ko'rsatsada, Audubon jamiyatiga qanday qilib
yetkazishlari mumkin? Aslida, ular buni muvaffaqiyatli amalga oshirishgan. Sport mashinasi
ishqibozlari boshqa benzin iste'molchilari bilan birga ular uchun benzinning qadri tabiiy
muhitni asrashning muqobil qiymatiga teng ekanligiga va Audubon jamiyati bunga
e'tiborsizlik qilmasligiga jamiyatni ishontira olgan. Ular buni xususiy mulkka assoslangan
bozor muloqoti orqali amalga oshirganlar.
Audubon jamiyatining Luizianada Reyni qo'riqxonasi deb tanilgan tabiiy qo'riqxonasi
mavjud. U qushlar va boshqa yovvoyi hayvonlar uchun ideal muhitdir, lekin unda savdo

---

359
qiladigan hajmda neft va tabiiy gaz zahiralari mavjud bo'lib, ularni neft kompaniyalari qazib
olishga ishtiyoqi katta. Yer Audubon jamiyatiga tegishli bo'lgani va u neft kompaniyalariga
unda burg'ulash ishlarini olib borishni osongina taqiqlashishi mumkin bo'lgani uchun u
shunday qiladi deb xulosa qilish mumkin. Aslida bunday emas. Audubon jamiyati neft
kompaniyalarining burg'ulashiga ruxsat bergan.
Albatta, bu kompaniyalardan neft to'kilishining oldini olish uchun jiddiy choralar
ko'rishini talab qiladi, lekin bular ochiq dengizda bur'gulash uchun zarur ehtiyotlik
choralaridek juda jiddiy emas. Nega bunday farq? Reyni qo'riqxonasi Audubon jamiyatiga
tegishli bo'lganligi sababli agar u burg'ulashni taqiqlanganda neft uchun boshqalar to'lashga
tayyor pul miqdori boy berilgan muqobil qiymatni anglatadi. Biroq, ochiq dengizdagi ob'ektlar
jamiyatga tegishli bo'lmaganligi sababli, ularning muqobil qiymati yo'q. Shu sababli
boshqalarning ochiq dengizdagi neftga bo'lgan manfaatini hisobga olish uchun unda asos yo'q.
Xususiy mulk nafaqat Audubon jamiyatini sport mashinasi ishqibozlari bilan hamkorlik
qilishga undaydi, balki u sport mashinasi ishqibozlarini ham Audubon jamiyati bilan
hamkorlik qilishga undaydi. Ularning benzinni sotib olishi Audubon jamiyatiga yovvoyi
hayvonlar uchun tabiiy muhitni yaratishga hamda uni himoya qilishga imkoniyat beradi va u
buni Reyni qo'riqxonasida neft konini burg'ulashdan ko'rilgan zarardan ko'ra muhimroq deb
hisoblaydi. Audubon jamiyati a'zolari sport mashinasi ishqibozlaridan nafratlanishi mumkin va
sport mashinasi ishqibozlari qush kuzatuvchilarining ustidan kulishlari mumkin, ammo xususiy
mulk tufayli ular bir-birining tashvishlarini (va muqobil qiymatlarni) inobatga oladilar va bir-
birining manfaati yo'lida harakat qiladilar.