James d. Gwartney

Mulohaza uchun savol: agar narxning yuqori darajasini belgilash tovarlar, xizmatlar
va resurslarning falokat hududi tomon erkin harakatlanishiga xalaqit bersa, davlat tabiiy ofatlar
vaqtida narxning yuqori darajasini belgilashi kerakmi?
Element 2.3 ga qaytish
Duayt Lining «Yordamga iltijolarni tsenzura qilish» Ushbu material «Creative Commons Attribution 4.0» xalqaro litsenziyasi
asosida 
The Foundation for Economic Education
 tashkiloti tomonidan taqdim etilgan.

---

369
Element 2.7 ga qaytish
Bozorlar va erkinlik
Mulohaza uchun savol: Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida erkin ayirboshlash va boylik bir-birini
qanday qo'llab-quvvatlaydi?
Erkin bozor sharoitlarida yuzaga keladigan ijtimoyi hamkorlik farovonlik uchun zarur
ixtisoslashuvga ko'maklashadi. Biz ixtisoslashuvsiz yanada qashshoqroq bo'lgan bo'lar edik.
Ixtisoslashuv ko'p sonli odamlar bozor ayirboshlashi orqali ishlab chiqarish va iste'molni
muvofiqlashtirishi tufayli yuzaga keladi. Biz bozor orqali erishadigan moddiy boylikdan ko'ra
erkinlik manfaati muhimroq hisoblanadi. Faqat bozor iqtisodiyotida mavjud bo'lishi mumkin
bo'lgan javobgarlik va intizom bo'lmasa, biz erkinligimizning katta qismidan ayrilib qolishimiz
mumkin.
Erkinlikning qadriga yetmaslik oson, ayniqsa, Qo'shma Shtatlarida, chunki boshqa
mamlakatlar xalqi faqat orzu qilishi mumkin bo'lgan erkinlikdan foydalanib kelyapmiz.
Erkinlik mustahkam sog'liqqa juda o'xshaydi: uni yo'qotmaguncha odamlar uning qardiga
yetmaydi. Xuddi sog'lom odamlar vaqtinchalik nafsga berilib, sog'liqlariga ziyon yetkazishlari
mumkin bo'lgani kabi, erkin odamlar ham erkinlik uchun zarur muhitga tahdid soluvchi
vaqtinchalik siyosiy manfaatlarni tanlab, erkinliklaridan ayrilib qolishlari mumkin.
Bundan tashqari, boylik qanchalik muhim bo'lmasin, u sog'liq va erkinlikchalik muhim
emas. Sog'lig'i yomon yoki boylikdan rohatlanishga erkin bo'lmagan shaxs uchun boylik uncha
ahamiyatli emas. Buning ustiga, sog'liq va erkinlik boylik ishlab chiqarishda muhim qismlarni
tashkil etadi va bunda, ayniqsa, erkinlik mutlaqo zarur hisoblanadi. Kasal odamlar ham unumli
bo'lishlari mumkin, lekin erkinliksiz bozorda samarali hamkorlikni amalga oshirishning iloji
yo'q.
Shuning uchun men alohida, lekin bir-biriga bog'liq ikki xil nuqtai nazarni muhokama
qilmoqchiman. Birinchisi, samarali bozor hamkorligi erkinlikka bog'liq, ikkinchisi esa erkinlik
samarali bozor hamkorligiga bog'liq. Odatda iqtisodchilar resurslar taqchilligining muqarrar