Jamiyat yaxlit tizim sifatida sotsiyal munosabatlar Reja: Jamiyat va ijtimoiylik tushunchasi. Sharq mutaffakirlarining jamiyat to’g’risidagi qarashlari. Zamonaviy jamiyatning turlicha tariflari

Abu Nasr Forobiy (873–950) o’zining ko’plab ijtimoiy fikrlari bilan sotsiologikbilimlar rivojiga katta hissa qo’shdi. Uning «Fozil shahar aholisi qarashlari haqida kitob», «Siyosat al-Madaniya» kabi asarlarida olijanob jamiyat, adolatli tuzum, odil hukmdorlar haqidagi fikr-mulohazalari bayon qilingan. U o’zi yashagan davrning ijtimoiy tizimini, ziddiyatlarini va bu zidddyatlarni keltiribb chiqargan muammolarni nazariy jihatdan tahlil qilishga uringan. Forobiy Sotsiologiyaga doir quyidagi ugitlarni yozib qoldirgan:

• Abu Nasr Forobiy (873–950) o’zining ko’plab ijtimoiy fikrlari bilan sotsiologikbilimlar rivojiga katta hissa qo’shdi. Uning «Fozil shahar aholisi qarashlari haqida kitob», «Siyosat al-Madaniya» kabi asarlarida olijanob jamiyat, adolatli tuzum, odil hukmdorlar haqidagi fikr-mulohazalari bayon qilingan. U o’zi yashagan davrning ijtimoiy tizimini, ziddiyatlarini va bu zidddyatlarni keltiribb chiqargan muammolarni nazariy jihatdan tahlil qilishga uringan. Forobiy Sotsiologiyaga doir quyidagi ugitlarni yozib qoldirgan:
• turli masalalar xususida fikr yuritish, ularning tarkibi, farqi, ehtimolli va mutlaq mulohazalarni tiniq, puxta tahlil etish;
• keskin va mutlaq (ya’ni, e’tirozga o’rin qoldirmaydigan) mulohaza xususida fikr yuritish;
• bir-biriga qarama-qarshi bo’lganva bo’lmagan farqli mulohazalar xususida fikrlash, ularning qanday holatlarda qarama-qarshi kuchga aylanib qolishini urganish;
• bir-biriga qarama-qarshi bulgan fikrlar, mulohazalarning qanday ko’rinishlarga ega ekanligini qayd etish;
• haqiqiy mezon asosida har bir mulohazaning to’g’ri yoki noto’g’ri ekanligini tekshirib ko’rish va ularning qanday ahvoldaligini o’ylab ko’rish;
• o’zgaruvchan, o’zgarmas va o’zgaruvchi mulohozalarning o’zgarish, ma’no va sabablarini bilib olish;
• ma’lum bo’lgan umumiy fikrdan kelib chiqmaydigan mulohaza ko’rinishlari xususida fikrga ega bo’lish;
• fikr-qarashlar ta’rifi, ularning nimalar asosida turishi, tarkib topganligini, ehtimolli va mutlaq fikr-qarashlar haqida ilmiy tasavvurlarga ega bo’lish lozim.