Budda (buddizm) - jahon dinlaridan biri bo’lib, asosanhindiston, Nepal, Birma, Yapopiyada keng tarqalgai, eramizdan avvalgi VI asrda SHimoliy hindistonda rivojlangan. Budda ta’limotida sotsiologikg’oyalarga ko’ra, inson xayoti – yovuzlik va azob-uqubatdan iborat, azob-uqubat chekishning sabablari esa istak va ehtirosdadir, ana shulardan qutilmoq kerak. Budda taklif qilgan «qutilish» yo’li dindor kishi uchun «taqvodorlikka intilish» va «yaxshilik bilan xayot kechirish»ga borib taqaladi. - Budda (buddizm) - jahon dinlaridan biri bo’lib, asosanhindiston, Nepal, Birma, Yapopiyada keng tarqalgai, eramizdan avvalgi VI asrda SHimoliy hindistonda rivojlangan. Budda ta’limotida sotsiologikg’oyalarga ko’ra, inson xayoti – yovuzlik va azob-uqubatdan iborat, azob-uqubat chekishning sabablari esa istak va ehtirosdadir, ana shulardan qutilmoq kerak. Budda taklif qilgan «qutilish» yo’li dindor kishi uchun «taqvodorlikka intilish» va «yaxshilik bilan xayot kechirish»ga borib taqaladi.
- Zaratushtra (Zardo’sht). Miloddan avvalgi VI asrdan to milodning III asrigacha bo’lgan dualistik dunyoqarash markazida zardo’shtiylik yotadi. Zardushtlik faqat din bo’lib qolmay, balki o’sha davrning hukmron mafkurasi, ijtimoiy-siyosiy, axloqiy-falsafiy qarashlari ifodasi edi. Zardo’shtiylikning nazariy asosi «Avesto» adabiy yodgorligidir. «Avesto»da qadimgi kishilarninng tabiat va uni bilish yo’llari haqidagi tasavvurlari umumiy tarzda ifoda etilgan. «Avesto»da afsonaviy tasavvurlar bilan birga kishilarning xayotiy tajribalari ham o’z ifodasini topgan. Kitobda inson va jamiyat, ijtimoiy munossabatlar haqida qiziqarli ma’lumotlar berilgan. «Avesto»da inson, mehnat, dehqonchilik kabi ezgu qarashlar ulug’lanadi.
Konfutsiylik (551–479) - millodan avvalgi V-III asrlarda vujudga kelgan. U qadimgi Xitoydagi ijtimoiy-falsafiy fikr rivojiga katta hissa qo’shgan. Bu ta’limot Xitoy, Bobil, Misr mamlakatlarida keng tarqalgan. Konfutsiyning falsafiy va sotsiologikqarashlarida axloqiy masalalar markaziy o’rinda turadi. «Hamma odamlar o’z bir-birlaridan farqlanadilar», «Yangini bilish uchun - eskini urganish kerak», «Mulohazasiz ta’limot foydasizdir, ta’limotsiz mulohoza bo’lmaydi» - degan fikrlar shular jumlasidandir. - Konfutsiylik (551–479) - millodan avvalgi V-III asrlarda vujudga kelgan. U qadimgi Xitoydagi ijtimoiy-falsafiy fikr rivojiga katta hissa qo’shgan. Bu ta’limot Xitoy, Bobil, Misr mamlakatlarida keng tarqalgan. Konfutsiyning falsafiy va sotsiologikqarashlarida axloqiy masalalar markaziy o’rinda turadi. «Hamma odamlar o’z bir-birlaridan farqlanadilar», «Yangini bilish uchun - eskini urganish kerak», «Mulohazasiz ta’limot foydasizdir, ta’limotsiz mulohoza bo’lmaydi» - degan fikrlar shular jumlasidandir.
- Muhammad ibn Muso Xorazmiy (783-850) - Markaziy Osiyoning jahonga mashhur olimlaridan biri. U Xorazmda qomusiy olim sifatida dunyoga ma’lum bo’ldi. Ko’proq Bog’dodda yashagan, Xalifa Ma’mun rahnomaligida SHarqning fanlar akademiyasi Baytul-hikma» («Donishmandlar uyi»)da ishladi. U bu yerda juda ko’plab matematik, astronomik kuzatishlar olib bordi. Xorazmiy «Ilmlar kalitlari» asarida ilmlarni 2 qismga: a) an’anaviy arab ilmlari va 2) ajam (arab bo’lmagan) ilmlarga ajratgan. M.Xorazmiy «Algebra» fanining asoschisidir «Algebra» so’zining o’zi uning tomonidan kashf etilgan, bu tenglamalarni yechish usuli «aljabr» bilan bog’liqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
