Jamiyatimizdagi ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy-huquqiy va ma’naviy o‘zgarishlar ta’lim tizimi oldiga ham yangicha talab va vazifalar qo‘ydi

TA’LIMIY BAYON
Bayon ijodiy xarakterdagi yozma ishlarning asosiy turlaridan biri bo‘lib, o‘quvchining matn mazmunini o‘z so‘zi bilan yozma ravishda qayta bayon etishdan iborat ijodiy ishidir.
Bayon bog‘lanishli nutqni o‘stirish vositasi bo‘lib, o‘quvchilarda o‘z fikrini keng va xilma-xil ravishda bayon qilish qobiliyatini rivojlantirishga, nutq malakalarini shakllantirishga yordam beradi. Bayon yozdirishda nutqni o‘stirish bilan birga matnning g‘oyaviy-siyosiy, tarbiyaviy tomoniga jiddiy ahamiyat beriladi. O‘quvchilarning dunyoqarashini o‘stiradigan, ularda insoniy fazilatlarni shakllantirishga, rivojlantirishga yordam beradigan, axloqi, ma’naviyatini tarbiyalashga qaratilgan matnlar to‘planadi. Bayon uchun turli badiiy asarlar, publitsistik, ilmiy va ilmiy-ommabop materiallardan tanlab olinadi hamda uning mazmuni, tuzilishi (kompozitsiyasi), turli obrazli, tushunarli bo‘lishi, o‘quvchi bilim darajasiga mos bo‘lishi, aktualligi hisobga olinadi.
Matn ham, rivoyat ham, tasvir ham dialog xarakterida bo‘lishi mumkin. Eng qulayi hikoya bo‘lib, matnning syujetli bo‘lishi, epizodlari ko‘p emasligi, xotirada oson qolishi hisobga olinadi
Og‘zaki bayonning asosiy maqsadi matn mazmunini puxta o‘zlashtirish va og‘zaki nutqni hamda yozma nutqni o‘stirishga zamin tayyorlashdan iborat.
Yozma bayonning bir turi bo‘lgan nazorat (kontrol) bayon olingan bilim va malakalarni sinash maqsadida o‘tkaziladi. Ta’limiy bayonning asosiy maqsadi esa o‘quvchi-talabalarning matn ustida ko‘proq mustaqil ishlash malakasini rivojlantirish, lug‘at boyligini kengaytirish, matnning asosiy g‘oyasi va til xususiyatlarini tahlil qilish, bayon rejasini tuzishga o‘rgatish, savodxonlikni yaxshilash hamda stilistik ko‘nikmalarni takomillashtirish orqali yozma nutq madaniyatini yuksaltirishga xizmat qilishdir.
Ta’limiy bayonni mashq qilish davomida talabalar zarur badiiy matnlar, darsliklar va lug‘atlardan foydalanadilar, reja tuzishni amaliy o‘rganadilar, natijada ularning bog‘lanishli yozma nutq tuzish malakalari o‘sib boradi. Bu esa nazorat bayonini muvaffaqiyatli yozishga olib keladi.