Jihozlar va loyihalash asoslari

Texnologik qurilmalar ayrim elementlaming ishdan chiqish
: sur’atining qiymatlari

Elementlarning nomi	Ishdan chiqish sur’ati,
		X.* 106« s'1	yuqori
	pastki	o‘rtacha
	chegara	qiymat	chega-
Uzatish mexanizmining uzatma qayishi		3,60	ra
	-		-
ZoMdirli podshipniklar	0,020	0,65	2,22
Issiqlik almashtirgichlar	2,210	15,00	18,60
Manometrlar	0,135	1,30	15,00
Nasoslarning porshenlari	0,080	0,20	0,85
Rezina qistirmalar	0,011	0,02	0,03
Rezervuarlar	0,083	0,15	0,27
Quvurlar	0,250	1,10	4,85
185

www.ziyouz.com kutubxonasi

Shuning uchun apparat va mashinalar ishonchliligining statistik tavsiflarini aniqlashdan awal ulami ishlash sharoitlariga ko‘ra guruhlarga ajratish lozim.

Foydalanish ishonchliligini quyidagi yo'llar bilan oshirish mumkin:

1. 
   qurilmalarni foydalanishga topshirishdan awal ulami saqlashning ratsional usullari va sharoitlarini ishlab chiqish; 2) montajdan so‘ng ulami diqqat bilan tekshirib chiqish va sinovdan o‘tkazish; 3) montaj qilish va ta’mirlash borasidagi qo‘llanmalarga qat’iy rioya qilish; 4) apparatning harorat maromiga rioya qilish; 5) optimal konstruktiv ko‘rsatmalardan foydalanish; 6) kinematik sxemani takomillashtirish; 7) standartlashtirilgan detal va uzellarni qo‘llash; 8) yuqori sifatli konstmksion materialni to‘g‘ri tanlash va uni korroziyadan ishonchli muhofaza qilish.
   

Shunday ham bo'lishi mumkinki, kimyo mashinasozligida yasalgan qurilma, o‘zining texnik ko‘rsatkichlari bo‘yicha texnologik liniyaning zamr ishonchlilik ko‘rsatkichlarini ta'minlab bera olmaydi. Bu holda texnologik sxemaga ortiqcha (zaxiradagi) apparat va mashinalar, ba’zida esa asosiy texnologik liniya ishdan chiqqan holda uning vazifasini bajaradigan zaxiradagi texnologik liniyalar kiritiladi. Ishonchlilikni oshirishning bu usuli ishonchliligi texnologik liniya tarkibiga kirgan apparatlarning ishonchliligidan yuqori bo'lgan apparatlar tizimini (texnologik liniyani) yaratishga imkon

beradi. Ammo, ortiqcha zaxira yaratish				Gaz
ishlab	chiqarish	m aydonlarining		Suyuqlik
kengaytirilishi, bir		yo‘la sarflanadigan
kapital	m ablag‘larning ortishi,		KDS
am ortizatsiya		chegirm alarining
ko‘payishi va bularning natijasida, tayyor				Suspenziya
mahsulot tannarxining qimmatlashishi
			T D S	Ca(OH)j

bilan bog‘liq.

Zaxira varatish usullari. Soda ishlab

chiqarishda ammiakni regeneratsiya qilish bosqichining texnologik sxemasini ko‘rib chiqamiz (83-rasm). Ammiakni' regeneratsiya qilish bir nechta ketma-ket ulangan apparatlardan: distillyatsiya kondensatori KDS, distillyatsiya issiqlik almashtirgichi ADS, aralashtirgich AV va distillyatordan DS iborat distillyatsiya

	S M
P a r	D S
	Suyuqlik

83-rasm, Soda ishlab chiqarishdagi distillyatsiya elementining prinsipial sxemasi.

186

www.ziyouz.com kutubxonasi

elementida olib boriladi. Apparatlarning bir-birining ish qobiliyatiga o‘zaro ta'sirini quyidagi sxema ko'rinishida tasvirlash mumkin.

KDS IADS DS AR
Bu sxemada bitta bo‘lsa ham apparatning ishdan chiqishi butun birikmaning ishdan to‘xtashiga olib keladi.

Apparatlarni birlashtirishning uchta turi mavjud: asosiy (zaxira apparatlar bo'lmagan holda), zaxiradagi (har bir apparatga zaxira sistemasi ulangan holda), aralashgan (asosiy va zaxira birikmalar birlashganda). Zaxiradagi birlashuvda ishdan chiqish asosiy va barcha zaxiradagi apparatlar ishdan chiqqandan keyingina yuz beradi.

Noorganik moddalar texnologiyasida zaxiraviy birikmalar kam

Z axiralash	yo‘li	bilan	84-rasm. Monoetanolamin
ishonchlilikni oshirishning ikkita			eritmasi bilan konvertirlangan
prmtsipial turlicha	usuli	mavjud:	prfnsipial sxemasi.
umumiv. bunda butun apparat yoki

texnologik liniya butunlay zaxiralanadi va alohida (elementlar bo‘yicha), bunda texnologik liniyadagi ayrim apparatlari yoki apparatning ayrim uzellari zaxiralanadi.
Umumiy zaxiralashga soda ishlab chiqarishda tarkibidagi to'rtta appa-ratning barchasi zaxiralanadigan distillatsiya elementini zaxiralashni misol qilib ko‘rsatish mumkin (82-rasm).

Alohida zaxiralash (83-rasm), umumiy zaxiralashga qaraganda ishonchlilikda katta yutuqni ta'minlaydi. U ayniqsa texnologik Hniyada apparatlar soni ko‘p bo‘lganda katta samara beradi.

Zaxiralash butun yoki taqsim karralik bo'ladi. Agarda asosiy apparatga bitta yoki bir nechta zaxira biriktirilgan bo‘lsa, unda bu zaxiralash butun karralik hisoblanadi, chunki kara butun son bilan ifodalangan. Bunga
187

www.ziyouz.com kutubxonasi

misol qilib konverter gazini ko‘mir

kislotasidan monoetanolamin bilan	KflC		— I	[_PCM	j---[	JC	| -
			| TflC
tozalash sxemasidagi regeneratorning
suv qaynatgichini z a x ira la sh n i__ [ Kac |_["Tflc I					H	3	-
ko‘rsatish mumkin. (10.2-rasmga			L	.1
qarang), bu yerda bitta ishlab turgan
suv qaynatgichga bitta zaxiradagisi	KflC		|— | TJIC	[---- [ CM	[— [	JC	[-
to‘g‘ri keladi (karralik 1 ga teng).
Zaxiralashning karraligi orta	Kac		J— [" TflC	|----1 CM	[-----	HC
borgan sari texnologik liniyalarning
ishonchliligi keskin osha boshlaydi,	85-rasm. Umumiy zaxiralashning
biroq bunda bir yo‘la sarflanadigan
	blok-sxcniasi (zaxira aralashtirish,
kapital mablag'lar va amortizatsiya
		yoii bilan ulanadi).

chegirmalarining miqdori ham tez oshib ketadi.
Taqsim karralik zaxiralashga siljuvchi (suzib yuruvchi) zaxiraga ega zaxiralash ham kiradi. Bunga misol bo‘lib soda ishlab chiqarishdagi distillyatsiyaning zaxira elementini ko‘rsatish mumkin (83-rasmga qarang), bunda u distillyator va aralashtirgichda qadalib naqshlanib qolgan gipsni tozalashga to‘xtatiladigan elementlar navbatma-navbat almashtiriladi. Siljuvchi zaxirada zaxiradagi apparatlarning har qanday birortasi asosiy sistemadagi har qanday apparatning o‘rniga qo‘yilishi mumkin.
Siljuvchi zaxiralashning afzalligi eng kam mablag‘ sarf qihb, eng yuqori ishonchlilikka erishishi mumkinligidir. Ammo bu faqat bir turdagi a p p a r a t l a r

b o ‘lg an d ag in a

I

- p —— 2

—p-~r

3

■—— '1—

— m —j—

mumkin bo‘ladi.

Shu

tufayli

— I -

^ -

- 0

t e x n o l o g i k

0 "

0

1 i n i y a 1 a r n i

0 >

loyihalashtirishda

L Q

J

- Q

-

0

bu

narsaga

i

"

0

i

01

alohida

e’tibor

i

i

berish

zarur.

i^i

^ii-0

i

Ish o n c h lilik n i

-

o s h i r i s h d a n