Jihozlar va loyihalash asoslari

Suyuqlanmani donalash 8—30 m diametrli minoralarda tomchilami sovitish yo‘li bilan olib boriladi. Suyuqlangan material minorada maxsus moslama yordamida sachratiladi va tushayotgan-tomchilar sovib, donalarga aylanadi (33-rasm).

Sanoatda 3 xil; markazdan qochma, statistik, tebranma donalagichlar ishlatiladi. Ulardan olinadigan mahsulotning sifati —3+2 mm oichamga ega boigan donalaming miqdori bilan oichanadi.

Suyuqlanma uchun donalagichlami hisoblash va minora oichamlarini aniqlashni ilgaridan maium boigan usullar bilan olib borish mumkin.
1 0 3

www.ziyouz.com kutubxonasi

Minoraning hisobiy balandligi: ammoniy nitrat uchun 30 m, karbamid va nitroammofos uchun 60 m, nitroammofoska uchun esa 70 m ni tashkil etadi. Ko‘pincha minoraning pastki qismida donalarni havo bilan sovitish uchun, ularning qaynovchi qatlamini hosil qilinadi. Bu holda minoraning balandligini 30% ga qisqartirish mumkin.

Suyuqlanmalami donalash uchun jo'vali kristallashtirgichlardan ham foydalanish mumkin. Bunda qalinligi 2—4 mm bo‘lgan tangasimon donalar hosil bo‘ladi.

								5-jadval
Donalagich	Donala-	Teshik	Ayla-		Ish	Fraksiya
turi	gich	dia-	nish		unumi,	tarkibi, %
	diametri,	metri,		chas-	t/soat		-3+2	—1 mm
	m	mm		totasi,
				min-1			mm
Seksiyalarga	0,35	U		170	30		42	0,5-0, 9
bo'lingan
markazdan
qochma
konussimon
TpUCa-40		2 -4		500	30-40		75	0,4
markali
markazdan
qochma
Leyka	0,5	u			14-20		87	1,5
tipidagi
tebranma
Aylanadigan		1,2		70	30.		84	1-2
pnevmatik
vibratorli
vibratsion
Leykali	0,43	1		—	10-12		42	1-3
statistik
		104

www.ziyouz.com kutubxonasi

33-rasm. Suyuqlanmalar uchun donalagichlar:
a — markazdan qochma seksiyali: 1 — val; 2 —teshiklar ochilgan qobiq; 3 — seksiyalarga bo‘luvchi to‘siqlar; 4 — yuritma shkif;
b — aylanuvchan pnevmatik tebratgich bilan: 1 — vibrator; 2 — membrana; 3 —teshik; 4 —teshiklar ochilgan qobiq; 5 —flanets; 6 —ichi bo'sh val; 7 —havo uchun patrubok; 8 —shkif; 9 —podshipniklar tuguni;
d —yuqorida membranah issiqlik tarqatuvchisi bo'lgan tog‘orasimon donalagich: 1 — taqsim lovchi panjara; 2 — teshiklari ochilgan (tub); 3 — m em brana; 4 —elektrdinamik vibratorli katok.

6.4. Suyuqlanmalar uchun donalagichlaraing texnik tavsifi
Donalagichlarni tanlash. Donalagichlarning turi va donalash jarayonining sxemasi mahsulotga hamda texnologik jarayonning xususiyatlariga qo'yilgan talabga qarab tanlanadi. Masalan, barabanli va likopchali donalagichlar ishlatilganda o‘g‘itlarni donalash uchun olingan donalami quritish va quritilgan donalarni sovitish lozim. Undan keyin olingan mahsulot sotish uchun saralanadi, ya’ni undan, odatda, —4+1 mm o‘lchamga ega bo'lgan donalar ajratib olinadi: yirikroq donalar maydalanadi, maydaroqlari esa qaytadan donalagichga jo‘natiladi.
1 0 5

www.ziyouz.com kutubxonasi

Quyida donalash jarayonining asosiy sxemasi keltiriigan:

Donalaming odchamlaridagi farq katta bolganligi tufayli sotish uchun fraksiyaning chiqishi 35—90% tashkil etadi.

Agar pechlarda kuydirish yoki pishirish uchun mo‘ljallangan aralashmalar likopchali donalagichlarda donalangan bo‘lsa, unda donalarni to‘g‘ridan to‘g‘ri pechga uzatish mumkin. Agar donalash jo'vali donalagichda amalga oshirilgan bo‘lsa, u holda sxemadan quritish yoki sovitish bosqichi olib tashlanadi.

Ekstruderlardan olingan donalarning o‘lchamlari bir xil bo'ladi. Shuning uchun sxemada g‘alvir mashina donalarni faqat changdan tozalash uchun qo‘llaniladi, maydalagichning esa hojati yo‘q. Suyuqlanmalar donalanganda ham o‘lchamlari deyarli bir xil bo‘Igan donalar olinadi. Bunda yuqoridagi sxemadan quritish va maydalash bosqichlarini olib tashlash zaruriyati yaqqol ko'rinib turibdi.

106

www.ziyouz.com kutubxonasi

VII BOB. ISSIQ LIK VA ELEKTR BILAN ISHLAYDIGAN TEXNOLOGIK JIHOZLAR
7.1. Issiqlik bilan ishlaydigan jihozlar
Pechlar. Ko'pgina nokatalitik jarayonlar pechlarda yuqori haroratlarda olib boriladi. Fosfatlar va sulfatlarning qaytarilishi, karbonatlar va gidroksidlarning parchalanishi, oltingugurt kol-chedanining, oltingugurtning yondirilishi va h.k. ana shunday jarayonlar jumlasidandir.
Pechlar bir qancha tasnifiy belgilariga qarab guruhlarga ajratiladi. Chunonchi issiqlik-texnik xususiyatlari bo‘yicha, quyidagi pechlar bofiadi:

1. 
   jarayonlarning issiqlik effekti bo‘yicha ekzotermik (kerakli harorat kimyoviy reaksiyalar natijasida ajralib chiqadigan issiqlik hisobiga ushlab turiladi) va endotermik (reaksiya ketadigan haroratni ushlab turish uchun tashqaridan issiqlik kiritiladi);
   

2. 
   pechga issiqlik beriiish usuliga qarab icliki. tomonidan qizdiriladigan (issiqlik reaksiya ketadigan sohaga uzatiladi), tashqi tomonidan qizdiriladigan (issiqlik devor orqali beriladi);
   
3. 
   issiqlik manbayining turiga qarab: yoqilg'i bilan ishlaydigan (gazsimon, suyuq va qattiq yoqilg‘i bilan ishlaydigan); reaksion (issiqlik kimyoviy reaksiyalar natijasida ajralib chiqadi); elektr (elektr energiyasi bilan isliJaydigan); ular jumlasiga yoyli, induksion, plazmali va qarshilikka asoslangan pechlar kiradi.
   

Tuzilishi jihatidan pechlar quyidagi turlarga bo‘linadi: shaxtali, rotorli, kamerali, tokchali, tigelli, mufelli, quvursimon, aylanma (karusel), barabanli, tunelli, vannali Va qaynovchi qatlamli pechlar.

Quyida keng tarqalgan pechlar bilan tanishib chiqamiz.

Barabanli aylanma pechlar (GOST 11875-73) oksidlash, qaytarilish, kalsinatlash, ftorsizlantirish, parchalash jarayonlarini amalga oshirish uchun ishlatiladi. Ular juda ishorichli bo‘lib, ularda yoqilg'ining har qanday turini qo‘llash va har qanday mayinlikka (disperslikka) ega bo'lgan materiallarga ishlov berish mumkin. Barabanli pechlar materiallarni quritish, donalash, kuydirish, kristallashtirish va tashish uchun yaroqlidirlar. Barabanli pechlarning burchak aylana tezligi 0,1— 0,3 rad/s, barabanlarining uzunligi L —8 dan 70 m gacha, diametri D =1 dan 3,5 m gacha bo‘ladi. Ularning asosiy kamchiligi quwat va metall ko‘p sarflanadi va ish unumi past.

1 0 7

www.ziyouz.com kutubxonasi

34-rasm. Ikki tayanchli suriladigan kallakii aylanma pech: 1 - korpus;
2 - belbog* (bandaj); 3 - suriladigan kallak; 4 - patrubok; 5 - roliklar;
6 —reduktorli elektryuritgich.
Pechning asosiy qismi — ikki-uchta tayanchga tayangan aylanuvchi barabanlardir (34-rasm). Uning ustki qobig‘i kavsharlangan silindr shakliga ega bo‘lib, belbog' (bandaj) bilan mahkamlangan joylari bilan roliklarga tayanib turadi. Pech qiya o'rnatiladi va reduktorli elektr yuritgich orqali harakatga keltiriladi, issiqlik tashuvchi sifatida tabiiy, generator gazlari, ko‘mir va mazutni yoqishdan hosil bo'lgan issiq-likdan foydalaniladi. Pechning ichi olovbardosh g‘ishtlar bilan qoplangan. Qizdirish uchun yoqilg‘i sifatida ishlatiladigan gazlar alohida o‘txonalardan keltiriladi yoki pechning ichida yondirib hosil qilinadi. Issiqlik pechning ichida hosil qilinganda uning silliqlangan kallagida yoqilg‘i purkagich yoki o‘t yondirgich kallagi o'matiladi. Mahsulotni pechdan tushirib olish uchun pechning silliqlab tekislangan kallagida rtiaxsus teshik mavjud. Pechning silliqlangan kallagi uning korpusiga havo kirmaydigan qilib zichlab mahkamlanadi. Yaxshilab zichlash energiya sarfini kamaytiradi.
Uzluksiz ishlaydigan pechlarda ishlov beriladigan material va issiqlik tashuvchi ikki xil: bir tomonga va qarama-qarshi tomonga harakatlanadi. Xomashyo barabanli pechga uning ta’minlagichiga me’yorlagich (dozator)lardan beriladi. Kuydirilgan material pech bo'ylab aylanib harakatlanib quritiladi va parchalanadi, so‘ngra maxsus moslamalar orqali pechdan chiqarib ollnadi.
Shaxtali pechlar (35-rasm) balandligi 6,04 m bo'lgan tikka o‘matilgan silindrsimon shaxtadan iborat bo‘lib, bo‘g‘iz qobig‘ining diametri 1,74 m ni, balandligi 0,74 m ni tashkil etadi. Bunday pechlar xomashyoni qayta kuydirish uchun mo'ljallangan bo‘lib, havosi siyraklangan (6—9 kPa)
108

www.ziyouz.com kutubxonasi