Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı T. Т.Ótebaev, U. Q. Seytjanova, Т. A. Esemuratova

Temanı ózlestiriw ushın sorawlar:

1. 
   Oqıtıwshınıń kommunikativlik qábileti degende neni túsinesiz?
   
2. 
   Oqıtıwshınıń pikir almasıwı menen baylanıslı ózgesheliklerin táripleń?
   
3. 
   Tárbiyalıq proceste eliklewdiń qılıwdıń áhmiyeti haqqında pikirińiz?
   
4. 
   Oqıwshı sanasına tásir etiwshi dereklerdi belgileń?
   
5. 
   «Pedagogikalıq tásir kórsetiw» belgisin dálillep beriń?
   
6. 
   Ózbekstan Respublikasında jas áwlad tárbiyasınan tiykarǵı maqset nede?
   
7. 
   Pedagogikalıq tásir kórsetiwdin tiykarǵı usıllarına anıqlama beriń?
   
8. 
   Klass jámááti menen baylanıslı bolǵan qarım-qatnasqa tayarlıq shárt pe?
   
9. 
   Pedagogikalıq qarım-qatnasta jetiskenlikler nelerden ibarat?
   
10. 
    Jaqsı múnásibette ámel qılatuǵın jas oqıtıwshı ólshemlerin táripleń?
    
11. 
    Sóz benen awızeki tásir kórsetiw komponentleri haqqında pikirlerińizdi bildiriń?
    

Talabalardıń ózbetinshe tayarlanıwı ushın tapsırmalar
Tómendegi temalar tiykarında reje dúziń hám óz pikirlerińizdi bildirip, óz betinshe jazıń:

1. 
   «Oqıtıwshınıń kommunikativlik qábiletin rawajlandırıw»
   
2. 
   «Házirgi kúnde jas oqıwshılar ushın zárúr bolǵan pedagogikalıq tásir kórsetiw ólshemleri»
   

4-TEMA. OQÍTÍWSHÍ XÍZMETINDE QARIM-QATNAS MÁDENIYATÍ HÁM PSIXOLOGIYASÍ

Qarım-qatnas grekshe sóz bolıp, «sóylesiw, insanlar ortasındaǵı sóylesiw hám óz ara pikir almasıw»,- mánisin bildiredi hám de eki yaki onnan artıq insanlardıń sóylesiwlerinde payda boladı. İnsan qarım-qatnas basqıshında sociallıq tájiriybe, tálim –tárbiya, túrli múnásibetler, ádep-ikramlılıq normalar, ideya hám ideologiya derekleri tásirinde jasap sociallasadı hám shaxs sıpatında kamalatqa jetedi. Adamlar ortasındaǵı óz ara qarım-qatnas pedagogikalıq-psixologiyalıq pánlerdin tiykarǵı kategoriyalarınan biri bolıp esaplanıp, ol óz ishine shaxslar aralıq qarım-qatnastıń eń tiykarǵı mexanizmlerin qamtıp aladı.

Psixologiya páninde qarım-qatnas kategoriyası keń mániste túsiniledi hám birge islesiw is háreketiniń ishki baylanısın qáliplestirip, óz ara tásir hám óz ara múnásbetin kórsetedi hám sociallıq procesual is-háreketin ańlatadı.
Pedagogikada qarım-qatnas oqıtıwshı hám oqıwshılar jámiyetiniń óz ara tásir tájiriybesi, usılı hám dizimin ańlatıp onıń qásiyeti, óz ara xabar almasıwında, tálim hám tárbiyalıq tásir ótkiziwde, óz ara bir-birin túsiniwge erisiwinde payda boladı hám tómendegi qásiyetlerge iye:
-qarım-qatnas oqıtıwshınıń pedagogikalıq is-háreketinde eń tiykarǵı kásiplik qural bolıp esaplanadı;
-qarım-qatnas barısında onı maqsetke muwapıq ámelge asırıwdı támiyinlew ushın sociallıq baqlaw nızamları eń tiykarǵı áhmiyetke iye;
-oqıtıwshı hám oqıwshı múnásibetleriniń eń tiykarǵı quramlıq bólimi qarım-qatnas sanalıp, motivaciyada motiv qanday áhimiyetke iye bolsa, ol hám usı sıyaqlı eń tiykarǵı roldi oynaydı;
-pedagogikada qarım-qatnas oqıtıwshınıń oqıwshılarǵa tásir ótkeriw tiykarında ózara múnásibetin aktiv shólkemlestiriw, belgili bir maqsetti ámelge asırıwdıń rejelestirilgen funkciyasın orınlaw;
-qarım-qatnas birge islesiw is-háreketiniń mútájliginen júzege kelip shıǵadı hám shaxslar ortasındaǵı qarım-qatnas rawajlanıwlarınıń kóp tárepleme rawajlanıwı bolıp esaplanadı;
-nadurıs pedagogikalıq qarım –qatnastan oqıwshılarda qorqıw, óz kúshine isenimsizlik payda boladı, sóylew dinamikası buzıladı, ózbetinshe hám erkin pikirlew qábileti páseyedi.
Pedagogikalıq qarım-qatnas –bul oqıtıwshınıń oqıwshılar menen sabaqta hám sabaqtan tıs is-háreketinde ózi ushın eń qolaylı bolǵan psixologiyalıq ortalıqtı júzege keltirip, jaqsı klimattı jaratıw ushın imkaniyat beriwshi múnásibet esaplanadı.
Oqıtıwshınıń oqıwshılar menen ózara jaqın qarım-qatnasınan tiykarǵı maqset:
-qolaysız halatlardı júzege keltiriwshi barlıq proceslerdi toqtatıw;
-oqıwshılarda ózbetinshe pikir júritiw kónlikpelerin payda etiw;
-oqıwshılardı aktivlikke, erkin pikirlewge, óz kóz qarasların asıqpastan bayan etip oǵan tayanıwǵa úyretiw;
-oqıwshılardıń jasırın qábiletin rawajlandırıw;
-sabaq hám sabaqtan tıs jaǵdaylarda quwanısh hám shadlıq keypin payda etiw ;
A.S.Makarenkonıń pikirinshe, oqıtıwshınıń qarım-qatnası húrmet hám talapshańlıqqa tiykarlanǵan múnásibet formasında bolıwı shárt.
V.D.Suxomlinskiy oqıtıwshınıń “…mektep háwlisinde sóylegen hár bir sózi puxta oylanǵan, aqıl hám pikirlerge bay, belgili bir tárbiyalıq maqset qaratılǵan bolıwı kerek”, dep aytıp ótedi. Oqıtıwshınıń hár bir sózi alımnıń pikirinshe, oqıwshı qulaǵına aytıladı sonıń menen birge qálbine de qaratılǵan bolıwı shárt. Ulıwma tájiriybeli oqıtıwshılardıń pikirinshe, tálim hám tárbiya tek oqıtıwshı hám oqıwshınıń óz ara birge islesiw poziciyası tiykarında qarım-qatnas barısında qurıladı.
Oqıtıwshınıń pedagogikalıq qarım-qatnası social –psixologiyalıq basqısh bolıp, tómendegi funkciyalar menen hárakterlenedi:
Qarım–qatnas barasında oqıtıwshı qısqa múddette óziniń psixologiyalıq bilimlerine tayanıp oqıwshılardıń psixikalıq qásiyetin tereń biliwıge háreket qılıwı lazım. Oqıwshılardıń ishki dúnyasına, ruwxıy halatına kirip barmastan, oǵan túrli tárbiyalıq jazalardı qollanıw, eskertiw beriw múmkin emes. Bul jaǵday oqıwshılar menen qarım-qatnastıń dúzetip bolmaytuǵın dárejede buzılıwına, oqıwshılardıń jasırın halǵa, óz qabıǵına kirip qalıwına sebep boladı.
Oqıtıwshılardıń óz ara xabar almasıwı menen baylanıslı qásiyetleri onıń klass ortalıǵına sińip kete alıw qábileti menen baylanıslı. Klass ortalıǵında júz beretuǵın hár qanday waqıya hám hádiyseler oqıtıwshılar gúzetiwinde bolıwı, olardıń aqıbetin oqıtıwshılar tez analiz qılıp hám aldın alıwı lazım. Bul tek aktiv oqıwshılar menen xabar almasıp turıw nátiyjesinde ámelge asırıladı. Sonda ǵana, oqıtıwshınıń oqıw tárbiyalıq barısındaǵı is-háreketi ushın qolaylı sharayatlar jaratıladı hám jaqsı nátiyjeler beredi.
Oqıtıwshı tálim-tárbiyalıq is-háreketti oqıwshılar menen birgelikte shólkemlestiredi. Bunda klasstıń aktiv oqıwshıları hám rásmiy emes liderler menen ózara qarım-qatnastıń ádalatlı bolıwı tiykarǵı áhimiyetke iye. Oqıwshılardı tárbiyanıń túrli elementlerin sanalı ráwishte erkin orınlawǵa qaratıw, bunda oqıwshılarǵa shólkemlestiriwshilik hám atqaratuǵın rollerin orınlawǵa imkaniyat jaratıp beriw lazım.