Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı T. Т.Ótebaev, U. Q. Seytjanova, Т. A. Esemuratova

2.2.-keste. Oqıtıwshı iskerligine tárip

İnsandaǵı biliwı hám meyillik belgileri procesiniń jıyındısı, talantınıń joqarı shoqqısı –onıń intellektin belgileydi. «İntellekt – bul aqıl menen is kóriw, racional pikirlew hám turmıs mashqalaların sheberlik penen ámelge asırıwdıń global qábileti» (Veksler), yaǵnıy intellekt insan ózin qorshaǵan ortalıqqa tolıq úlesi alıw qábileti dep qaraladı.

İntellekttiń quramındaǵı dúzilisi ilimpazlar tárepinen tómendegishe táriplenedi:
Biraq, insandaǵı tábiyiy ılayıqlı is-háreketleri kásiplik xızmetiniń nátiyjeli alıp barılıwın támiyinleydi. İnsan ózindegi ılayıqlı is-háreketlerin bárqulla rawajlandırıp barıwı kerek, bul bolsa ǵayratlı kásiplik procesinde ámelge asırılıwı múmkin.
«Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlamasında» kámil, erkin pikirlewshi shaxstı tárbiyalaw hám kámil insan ideyası- milliy hám ulıwma adamzatlıq mazmunǵa iye bolǵan, adamzatqa tán eń joqarı mánáwiy iygilikke baǵdarlaytuǵın joqarı ideya sıpatında bahalanǵan. Usı ideyanı jas áwlad sanasına sińdiriwde oqıtıwshı kadrlardıń roli teńsiz. Bul bolsa olardan dáslep tolıq kásiplik qábiletke iye bolıwdı, bilimi, sheberligi, ilimiy teoriyalıq hám ámeliy kórsetkishlerine aqıllılıq penen paydalanıwdı kórsetedi. Respublikamızdıń Birinshi Prezidenti İ.A.Karimovtıń kórsetiwinshe: «Biz ekonomikalıq ońlanıw, ekonomikalıq tikleniw, ekonomikalıq rawajlanıwda mánáwiy ańlaw, mánawiy pákleniw, mánáwiy joqarılaw háreketleri menen hár tárepleme sáykes bolıwın» qáleytuǵın bir waqıtta jasap atırmız. Bul qálew bolsa jaslardıń tálim-tárbiyası menen shuǵıllanıp atırǵan kásip iyelerin joqarı kásiplik tayarlıqqa, ideyalıq-siyasiy shekem shólkemlestiriwshilik hám basqarıwshılıq tájiriybelerine iye bolıwı lazımlıǵın talap etpekte. Sonday-aq, bul halat bilimlendiriw sisteması hám kásip-óner bilimlendiriwi mákemeleri janalanıp atırǵan, tálim-tárbiyanıń mazmunı, forması, usılları, quralları jıynaǵına, oqıw-tárbiya procesine ózbekshe úrp-ádetler aktiv kirip barıp atırǵan bir sharayatta júz bermekte. Bul ózgerisler hár bir oqıtıwshını jańasha pikirlewge, shıǵısqa tán jumıs alıp barıwǵa, isbilermenlikke, ruwxıy-aǵartıwshılıq jumıslardıń aktiv qatnasıwshısı bolıwǵa baǵdarlaydı.
Pedagogikalıq qábiletler óz funkciyasına qaray ulıwma hám arnawlı túrlerge bólinedi. Ulıwma qábiletler bar bolǵanda oqıtıwshı óziniń pedagogikalıq kásiplik xızmetin tolıq iyelep, sheberlik penen alıp barıw menen birge, basqa túrli xızmetler menen de tabıslı shuǵıllanadı. Ulıwma qábiletke iye bolǵan oqıtıwshılar tálim-tárbiya procesinde hár qanday qıyınshılıq hám qarama-qarsılıqlardı qıynalmastan jeńedi.
Oqıtıwshınıń pedagogikalı qábiletin analizlegen N.V.Kuzmina bılay dep jazadı: «Tálim-tárbiyada júz beretuǵın kóplegen kemshilikler oqıtıwshı óziniń pedagogikalıq qábiletiniń ámeliy jónelislerin jaqsı bilmewi, talanttıń oqıtıwshıda joqlıǵı nátiyjesinde júz beredi».
Arnawlı qábiletke iye bolǵan oqıwshılar tek ǵana ózleri iyelegen kásiplik jónelisleri boyınsha belgili bir xızmet penen nátiyjeli shuǵıllanadı.