Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogika institutı T. Т.Ótebaev, U. Q. Seytjanova, Т. A. Esemuratova

Belgili bir xızmettiń tabıslı erkin hám tolıq orınlanıwın támiyinleytuǵın joqarı dárejeli qábiletler birikpesi talant dep ataladı.

Qábilet kórsetkishleri

Kónlikpelerdi iyelew tezligi

Erisilgen tabıslar sıpatı





Insannıń belgili iskerlik talaplarına juwap beriwshi hám onıń tabıslı orınlanıwınıń shárti esaplanatuǵın individual – psixologiyalıq ózgeshelikleri

Qábiletler







Ulıwma aqılıy iskerlik, sın pikirlilik, sistemalılıq, analizlew, reaktsiya tezligi, sintezlew, dıqqattı ja’mlew, itibarlılıq

Arnawlı shólkemlestiriwshilik, injener-texnik, proektlestiriw, matematikalıq do’retiwshilik ko’rkemlik, muzıkalılıq



Qábiletlerdi rawajlandırıwdıń eń joqarı dárejesi - Talant


2.3-keste. Shaxs qábiletleri, tábiyiy talantlar hám olardıń parqı

Barlıq qánigeliklerde bolǵanı sıyaqlı oqıtıwshılıq kásibinde pedagogikalıq qábilet – onıń jeke dóretiwshilik ózgesheliklerin belgilep, kásiplik xızmet túrin tabıslı ámelge asırıwda subektiv sharayatlar jaratadı, hár qanday qábilet – shaxsqa tiyisli bolǵan quramalı túsinik, ol xızmettiń talaplarına tán ózgeshelikler sistemasın óz ishine qamtıp aladı.

Hár qanday xızmet te quramalı bolıp, ol adamǵa túrli-túrli talaplar qoyadı. Eger shaxs ózgeshelikleri sisteması sol talaplarǵa juwap berse, adam xızmetin tabıs penen ámelge asırıwda óz qábiletin kórsete aladı, eger ózgesheliklerden qaysı biri rawajlanbaǵan bolsa, shaxs miynetiniń belgili bir túrine kóre, kem qábiletli dep xarakterlenedi.
Mine, sonıń ushın da qábilet degende belgili bir ózgesheliktiń ózin emes, bálki insan shaxsınıń xızmet talaplarına juwap bere alatuǵın hám sol xızmette joqarı kórsetkishlerge erisiwdi támiyinley alatuǵın ózgeshelikler ansambli yaki sintezin túsiniw kerek.
Oqıtıwshı qábiletin úyreniwde ózgeshelikler «ansambli» dizbegin biz sonıń ushın da qollanılıp, bunda ózgesheliklerdiń ápiwayı ǵana birgelikte bar bolıwın emes, bálki olardıń óz-ara baylanıslı bolıwın, anıq bir sistemada óz ara tásir etiwin názerde tutıp atırmız. Bul sistemada ózgesheliklkerden biri aldıńǵı orınǵa shıǵıp, jetekshi ózgeshelikke iye bolsa, sol waqıtta basqalar ushın járdemshi ózgeshelikler rolin oynaydı.
İnsannıń qábileti júdá úlken sociallıq hám shaxsiy áhmiyetine iye, qábilet joqarı miynet ónimdarlıǵın támiyinlewge, sociallıq baylıqtıń san hám sapa jaǵınan tez ósiwine, jámiyet rawajlanıwına járdem beredi. Sonıń ushın da bolajaq oqıtıwshılardıń ziyrekligi, qábiletin ashıw hám de olardan óz ornında paydalanıwdı úyrenip alıw zárúr ekenligi haqqındaǵı másele zárúrli talap etiledi. Qábilet bilim, kónlikpe hám tájiriybeler jemisi, sonıń menen birge xızmet usılların iyelew tezligi, tereńligi hám bekkemliginde óz kórinisin tabadı.
Atap ótiw kerek, qábiletli oqıtıwshı pedagogikalıq iskerlik hám miyneti jeńilirek boladı hám ol az sharshaydı, sebebi súyikli miyneti oǵan ráhát-zawıq baǵıshlaydı. Qábilet bilim, kónlikpe hám tájiriybeler ónimli, sonıń menen birge, iskerlik usılların iyelew tezligi, tereńligi hám bekkemliginde kórinedi.
Oqıtıwshınıń oqıwshılar menen baylanısı joqarı dárejede tabıslı bolıwı onıń pedagogikalıq qábiletine qanshelli dárejede iye ekenligine baylanıslı. Oqıtıwshılardıń xızmeti jas áwladtı ruwxıy bárkamal shaxs dárejesinde tárbiyalawda hám kásiplikbilimlerin tereń iyelegen kadrlardı tayarlawda payda boladı. Bunıń jetiskenligi oqıtıwshılardıń pedagogikalıq qábiletine baylanıslı. Qábilet kásiplik xızmet barısında kúsheyip baradı. Bunıń ushın oqıtıwshıda uqıp, zeyin hám qızıǵıwshılıq bolıw kerek.
Pedagogikalıq-psixologiyada oqıtıwshı qábiletiniń sheklengen túrleri joq. Pedagogikalıq qábilet túrleri pánniń, jámiyettiń rawajlanıwına qarap kóbeyip hám ózgerip turıwı múmkin. Filosofiyada qábilet uzaq waqıtqa shekem «ózgermeytuǵın násillik» násilden-násilge ótiw proces sıpatında sóz etilgen. Alımlardıń uzaq jıllar alıp barǵan ilimiy-izlenisleri hám baqlawları nátiyjesinde pedagogikalıq qábilettiń tómendegi tiykarǵı sıpatları ajıratılıp kórsetilgen.
1. Óz kásibine muhabbat, oqıwshıların jaqsı kóre alıwı
2. Qánigelik pánin tolıq biliwıi, oǵan qızıǵıwı
3. Pedagogikalıq taktke (ádep hám gózzallıqqa) iye bolıw
4. Balalar toparına sińip kete alıw
5. Óz miynetine dóretiwshilik jaqtan qatnas jasaw
6. Juwapkershilikti seziw
7. Tárbiyalıq bilimlerdi iyelew
Oqıtıwshı xızmetindegi pedagogikalıq qábilettiń ózine tán sistemaları bar. Qábilet sisteması tómendegishe ózgeshelikleri menen parqlanadı.
- tiykarǵı ózgeshelikler;
- tayanısh ózgeshelikler;
- jetekshi ózgeshelikler;
- járdemshi ózgeshelikler.
Pedagogikalıq qábiletler tek ǵana pedagogikalıq iskerliktiń nátiyjeli bolıwın hám shárt-sharayatın belgilemesten, bálki kóp tárepten tabıslı islewdiñ nátiyjesi de bolıp esaplanadı.
Pedagogikalıq qábilette oqıtıwshınıń óz ara pikir almasıwı menen baylanıslı ózgeshelikleri tiykarǵı rol oynaydı. Tómendegi pedagogikalıq qábilettiń tiykarǵı ózgeshelikleri oqıtıwshınıń joqarı pedagogikalıq bilimleri nátiyjesinde bárqulla qáliplesip baradı: