Ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí fizika-matematika fakulteti

Izbe-iz hám parallel jalǵanǵan qarsılıq
Suwretde izbe-iz jalǵanǵan ush qarsılıq kórsetilgen.

Izbe-iz jalǵanıwda, tok batareyanıń birinshi klemmasidan ekinshisine barıw ushın úsh qarsılıqtan ótiwi kerek. Izbe-iz jalǵanǵan shınjırdaǵı ulıwma qarsılıq hár bir qarsılıq jıyındısınan ibarat boladı.
a) Suwretdegi shınjırdıń ulıwma qarsılıǵı qanday?
b) OM nızamın paydalanıp qansha tok aǵıwın tabıń.
Juwaplar :
a) 12 Om
b) 0. 25 amper (I = v / R = 3/12 = 0. 25)
Izbe-iz jalǵanǵan bir neshe qarsılıqlardıń ulıwma kernewi hár bir qarsılıq kernew túsiwleriniń jıyındısına teń boladı. Aldınǵı suwrettegi tek bir qarsılıqtaǵı potensiallar parqın esaplaymiz. Qarsılıq 2 Om dep kórip shıǵamız. Bundaǵı tok 0. 25 A boladı. (Tok pútkil shınjır arqalı ótedi).
2 Om qarsılıqtan 0. 25 A tok ótse, Om nızamınan paydalanıp kerekli kernewdi tabamız.
V=IR= 0, 25 amp * 2 Om = 0, 50 volt
a) 4 Om qarsılıqtaǵı kernew nege teń?
b) 6 Om qarsılıqtaǵı kernewnimaga teń?
c) Ush qarsılıqtaǵı kernewler jıyındısı nege teń?
d) Bul kernew batareya kernewi menen qanday salıstırıladı?
Juwaplar :
a) 1 volt
b) 1, 5 volt
c) 3 volt
d) birdey boladı

Suwretde " parallel" jalǵanǵan qarsılıqlar kórsetilgen. Parallel jalǵanǵan shınjırda tok batareyanıń birinshi polisinen ekinshi polisine barıw ushın jol tańlaydı. Bul jaǵdayda, hár bir qarsılıq 6 Om ǵa teń. Sebebi, tok úsh jónelis boylap ótedi, sol sebepli tok úsh jónelislerge bólinedi. Paralllel jalǵanǵan qarsılıqlardıń effektiv qarsılıǵı bólek alınǵan hár bir qarsılıqta mudamı kem boladı. Parallel shınjırdaǵı effektiv qarsılıq R tómendegi teńleme menen anıqlanadı :
1/R=1/R₁+1/R₂+1/R₃
Bul jerde R1, R2, R3 shınjır daǵı bólek qarsılıqlar.
Suwretdegi ush qarsılıqtıń effektiv qarsılıǵın esaplaymiz.
Juwap : 2 Om.
Sheshimi: 1/R=1/R1+1/R2+1/R3=1/6+1/6+1/6=3/6 R=6/3=2
Shama menen oylaymız eki qarsılıq parallel jalǵanǵan birinshisi 2 Om hám ekinshisi 3 Om.
a) Effektiv qarsılıq 2 Omdan kóp bola ma yamasa kem bola ma?
b) Effektiv qarsılıqtıń ma`nisi qansha?
Juwaplar :
a) kem
b) 6/5 Om

Suwretdegi sxemada suwretlengen mashqalalardi sheshiw ushın tómendegi basqıshlardı orınlań.
a) Qarsılıqlar izbe-iz jalǵanǵanama yamasa parallel jalǵanǵanama?
b) Batareya izbe-iz jalǵanǵanama yamasa parallel jalǵanǵanama?
c) Batareyalar kombinasiyasında potensiallar parqı qansha boladı?
d) Shınjırdıń qarsılıǵı qanshaǵa teń boladı?
e) Batareyadan ótedigan tok qanshaǵa teń boladı?
f) 12 Om li qarsılıqtan qansha tok ótedi?
g) 4 Om li qarsılıqtan qansha tok ótedi?
h) (e) soraw ushın (f) hám (j) juwaplardıń jıyındısı bola ma? Ne ushın?
Juwaplar :
a) parallel
b) izbe-iz
c) 6 volt
d) 3 Om
e) 2 A (6 volt / 3 Om)
f) 0, 5 amp (6 volt / 12 Om)
g) 1, 5 amper
h) Awa. eki qarsılıqtan ótiw ushın eki bólekler jıyındısı pútkil boladı.