Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

Jismoniy mashqlar — bu harakatli faoliyatlardan iborat 
bo ‘lib, jismoniy tarbiya masalalarini hal etish uchun maxsus 
tashkil etilgan harakat qonuniyatlaridan iborat. Shunday ekan, 
har qanday harakatli faoliyatlarni ham jismoniy mashqlar deb 
bo‘lmaydi. Jismoniy mashqlar jismoniy tarbiya masalalarini hal 
etishga qaratilgan va pedagogik qonuniyatlarga bo ‘ysundirilgan 
harakatli faoliyatlar hisoblanadi. „Jism oniy11 so'zi amalga 
oshiriladigan ish tarzini tasvirlaydi. Bu yerda, albatta, nerv- 
muskul apparati ishtirok etadi. Jismoniy mashqlar — iroda 
akti, ong vazifasi bir butunicha odamga ta ’sir etadi.
,,Mashq“ so‘zi ta ’sirning qayta yo‘naltirilganligini bildirib, 
uni takomillashtirish, odamning jismoniy va ruhiy xususiyatiga 
ta ’sir etish maqsadida qo‘Haniladi.
Shunday qilib, jismoniy mashqlar, bir to m o n d a n ' aniq 
harakat faoliyatlari sifatida (Men „Alpomish11 va „Barchinoy11 
nishondori b o iis h uchun jismoniy mashqlarini o'zlashtirib 
oldim), boshqa tomondan, harakatli faoliyatlar ko ‘p qirrali 
jarayondir. Masalan, jismoniy mashqlar kuchni rivojlantiradi.
Bu yerda faqat jismoniy mashqlarning mehnat faoliyat- 
laridan farq qiluvchi tomonlarini ko'rsatib o4ish zarur:
36

---

— birinchidan, jism o n iy m a sh q la r orqali p ed ag o g ik
vazifalar hal etiladi;
— ikkinchidan, jismoniy mashqlar jismoniy tarbiya qonu- 
niyatlari asosida hal etiladi;
— uchinchidan, mehnat faoliyatlari, yaxshi sharoit vujudga 
keltirilganda odam ning jismoniy rivojlanishiga ijobiy t a ’sir 
etadi, lekin faqat jismoniy mashqlar majmuyi butun organlar 
va uning sistemasini rivojlantirish imkoniyatini yaratib beradi. 
M ehnat bir tom onlania b o ‘lganligi uchun bunday sharoit 
yaratilmaydi. Hatto, maktabda a ’lo darajada tashkil etilgan 
mehnat darsi ham jismoniy tarbiya darsining o ‘rnini bosa 
olmaydi.