Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

M usobaqa uslubi
Musobaqa uslubi bellashuvga xos bo'lgan ko'pgina belgilarga 
ega, am m o bu rasmiy bellashuvga nisbatan eng ko'p qo'lla- 
nishga ega. M u so b a q a m etodini har qanday m ash g'u lo tlar 
jarayonida qo'llash mum kin. Masalan, musobaqa uslubi bilan 
jism o n iy tarbiya d arsin i o 'q u v c h ila rn i saflashdan boshlab, 
zaldan yoki m aydondan chiqib ketgimcha o'tish mumkin.
Yuqorida bu uslubning o'yin uslubi bilan um um iy tom oni 
borligi aytilgan edi. A m m o ular orasida jiddiy farq ham mavjud.
85

---

Ularning farqi o'yin metodini 
0
‘rgatish jarayoni doim o sujetli 
maznnmga ega. Musobaqa metodida bu payt mavjud emas va 
faoliyatlarni bajarish jarayoni un in g m a zm u n ig a t o ‘lig‘icha 
muvoliqlashadi.
Musobaqa metodining asosiy belgilari quyidagilardan iborat:
I. 
Avvalgi o ‘rnatilgan qoidaga muvofiq, u yoki bu fao- 
liyatlarda h am m a harakatlarni g ‘alaba qilish vazifasiga itoat 
ettirish.
2. 
Birinchilik u ch u n kurashda, yuqori sport yutuqlari 
uchun jismoniy va ruhiy kuchlarni maksimal sarflash.
3. 
O'quvchilarni boshqarishda,ularning jismoniy yutuqlarini 
tartibga solishda cheklangan imkoniyatdan foydalanish. Bu metod 
faoliyat jarayonida vujudga keladigan vazifalarning hal etilishida 
katta mustaqillikni talab qiladi. D em ak, m usobaqa m etodi 
faoliyatlarni takomillashtirishda eng ko‘p samara beradi, lekin 
faqat bu uslub yetarli darajada yuqori harakat sifatlarini talab 
etadi. Bu metod, bir tom ondan, eng ko‘p pedagogik samara 
beradi, faqat o ‘quvchilarning har tom onlam a tayyorlanganligi 
sharti bilan, boshqa tom ondan esa, bu uslub yordamida mavjud 
bo'lgan tayyorgarlik darajasini oshirish mumkin.
S o ‘zdan foydalanish uslublari
0 ‘qituvchi s o ‘z y o rd am ida k o ‘pgina vazifalarni amalga 
oshiradi, y a’ni so‘z orqali o ‘quvchilar bilan o ‘zaro bog‘lanadi. 
S o ‘z b u tu n o ‘q itish va o ‘rgatish ja ra y o n in i fa o lla s h tira - 
di,vazifani aniq anglashga yordam beradi. S o‘z orqali o ‘quvchi 
bilimlar oladi, terminologik farqlarni biladi, jismoniy tarbiyaga 
b o 'lg a n m u n o s a b a t in i a n iq la y d i, o 'r g a n a y o t g a n ji s m o n iy
mashqlarni t o ‘g ‘ri anglaydi. 0 ‘qituvchi so‘z yordamida o'quv 
materialini o'zlashtirib olinganlik natijasini tahlil qiladi, shu 
bilan birga, bolada o ‘z harakatini baholashning rivojlanishiga 
yordam beradi.
Shunday qilib, jismoniy tarbiya o'qituvchisi so'zning ikki 
vazifasidan foydalanish imkoniga ega bo'ladi: m a ’noli, bu orqali 
o'rgatiladigan materialning m azm uni ifodalanadi, o'quvchilar 
hissiyotiga t a ’sir etiladi.
M a ’noli so'z funksiyasini amalga oshirish uchun o'qituv- 
chining nutqi o'quvchilarga aniq va tushunarli bo'lishi kerak. 
Bu quyidagi metodik tavsiyanomalarda aniq ifodalangan: