Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyoti

6. Mashqlarni bajarish tezligi
Eng q u la y te z lik m a s h q l a r n i u z o q m u d d a t b a ja ris h
im k o n in i b e ra d i. T e z lik n i o s h ir is h j i s m o n i y y u k la m a n i 
k o ‘paytiradi va bajarilayotgan mashqlarning soni ozayishiga olib 
keladi, biroq tezlikni, tezlik c h id am in i tarbiyalaydi, tezlik 
kuchini vujudga keltiradi. Alohida mashqlar tezligini haddan 
tash q ari pasaytirib yuborishlik y u k la m a n in g ortishiga olib
108

---

keladi, lekin k u c h n in g o ‘sishini t a ’m in lay d i, m u s k u ln in g
sezuvchanligini oshiradi va natijada harakatlarning takomil- 
lashuviga olib keladi. Bu maqsadda, masalan, sekin o ‘tirib- 
turishdan foydalaniladi.
7. Mashqni bajarish vaqti
0 ‘qituvchi 5 daqiqa davomida yugurishni vazifa qilib beradi. 
Yugurish tezligi va masofaning uzunligi o ‘quvchilar tom onidan 
boshqariladi. C h id a m lilik n i oshirish sh u n g a olib keladiki, 
o ‘quvchi bir n ech a mashqlarni k o ‘p takrorlagandan so‘ng 5 
daqiqa ichida k o ‘proq masofani yugurib o ‘tadi.
8. Tanaffusning davomiyligi va vazifani bajarishdan 
oldin ularning o ‘zgarishi
9. Boshqa faoliyatlar bilan qo‘shish yo ‘li orqali mashq­
larni murakkablashtirish
10. Mashqni bajarish usulini qisman o ‘zgartirish
Masalan, kuch mashqlarini biroz siltash bilan yengillash- 
tirish m um kin, turnikka osilib chiqishda siltanib chiqish oson 
kechadi.
11. Mashqlarning bajarilish sur’ati
S ur’atni m a ’lum chegaragacha oshirish organizmga la ’sirini 
kuchaytiradi, lekin haddan tashqari tezlik mashqlar tartibining 
buzilishiga olib keladi va o ‘rgatishga salbiy ta ’sir etadi. Tezlik 
harakatda qatnashayotgan muskullar massasiga bog‘liq. Ya’ni 
tos suyagini son suyagi bilan bog‘lovchi bo'g'inga nisbatan, 
oyoqni tizza b o ‘g ‘inidan bukib-yozish oson va tez kechadi.
12
.