Jizzax 2023 O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar

Falsafaning ilmiyligi muammosi
Falsafiy 
dunyoqarashning
ilmiyligi 
muammosidir. Bu muammo falsafaning 
fan bilan munosabatini o’z ichiga oladi. 
Falsafaning fanga munosabati, uning 
konkret fanlar bilan bog’liqligi bu yangi 
masala emas. Falsafa fan bilan egizak, ular 
bir paytda birga dunyoga kelgan. Dastlab 
paydo bo’lgan falsafa dunyo to’g’risidagi 
inson bilimlarining jamlanmasidan iborat 
bo’lib, u o’z ichiga falsafiy qarash-lar birga 
birga, aniq fan soha-lariga oid dastlabki 
bilim-larni ham olgan. Shu tufayli falsafa 
o’z o’rinda fanning vazifasini ham 
bajargan. Jamiyat ishlab chiqarishi va 
kishilar amaliy faoliyatining rivojlanib 
borishi bilan falsafa ham rivojlanib borgan. 
Natijada falsafadan asta-sekin bir qator 
fanlar ajralib chiqa boradi. 

---

Falsafa tarixida falsafaning o’ziga xos 
tub muammolarini birinchi bo’lib aniqlashga 
kirishgan mutafakkir Aristoteldir. Borliqning 
alohida konkret soha-lariga oid bilimlardan 
farqli ravishda, u falsafani tub ma‘nodagi bor-
liqning umu-miy boshlang’ich sabablari va 
printsiplari 
to’g’risidagi 
ta‘limot, 
deb 
ta‘riflaydi. 
Uningcha, 
borliqni 
bilishda 
falsafaning nazariy qudrati xususiy konkret 
bilimlar imkoniyatiga nisbatan o’lchab 
bo’lmas darajada buyukdir. Aristotel falsafani 
«fanlar malikasi» deb boshqa bilim sohalarini 
uning kanizaklari sifatida unga xizmat qiladi, 
ular falsafaga qarshi bir so’z ham ayta 
olmaydi, deydi. Falsafa va xususiy bilimlar 
o’rtasidagi munosabatga bunday qarash ko’p 
asrlar davomida fayla-suflar ongida saqlanib 
qoladi. Hatto Gegel kabi buyuk faylasuf ham 
Aristotel traditsiyasi yo’lidan borib, falsafani 
«fanlar qirolichasi» yoki «fanlar fani» deb 
ataydi. Bunday qarashning aks-sadosini hatto 
hozirgi kun-larda ham eshitish mumkin. 

---

ADABIYOTLAR:
1.
Karimov I. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. — T.: 
O’zbekiston, 1999. 
2.
Mo’minov I. O’zbekistondagi tabiiy-ilmiy va 
ijtimoiy-falsafiy tafakkur tarixidan lavhalar. — T.: 
«Fan», 1998. 
3.
A. Toynbi. Postijenie istorii. — M.: Nauka, 1991. 
4.
O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. — T.: 
O’zbekiston, 2000. - 352 b.