Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

1) Ijtimoiy bosqich-koʻpchilik uchun darhol mazmunli, ochiq suhbatni 
boshlash qiyin. Shuning uchun, oila a’zolari ofis ostonasida paydo boʻlganda, 
terapevt ularni ozod qilish uchun alohida harakatlar qiladi. Odatda, uchrashuv 
boshida terapevt oʻzini tanishtiradi va har kimdan ularning ismlarini soʻraydi. U 
mijozlarni atrof-muhit bilan tanishishga taklif qiladi va uchrashuv formatini 
tushuntiradi. Bunday holda, agar terapevt oʻz navbatida oilaning har bir a’zosi bilan 
aloqa qilsa yaxshi boʻladi. Uning uchun oilaga hech kim unutilmasligini va har bir 
kishining tajribasi qimmatli ekanligini tushuntirishi muhimdir. Oila bilan 
suhbatlashayotganda, terapevt bir vaqtning oʻzida bir nechta oʻzaro bogʻliq 
muammolarni hal qiladi. U oilaning kundalik hayoti bilan qiziqadi, shuningdek, 
biriktirish usullaridan foydalanadi. Oila a’zolari bilan aloqa oʻrnatar ekan, u ularning 
oʻzaro munosabatlarini ham kuzatadi. 
Tizimli oilaviy terapiya klassikasi 
Suhbatning boshida terapevt telefon orqali kim birga yashashi va shunga mos 
ravishda har bir kishi sessiyada ishtirok etishi toʻgʻrisida telefon orqali olingan 
ma’lumotlarni aniqlaydi. Oila terapiyasining aksariyat yoʻnalishlari boʻyicha 
mutaxassislar ijtimoiy bosqichda boʻlgan oilaning uch avlodining soddalashtirilgan 
genogrammasini keyinchalik terapiya kursida toʻldirishni foydali deb bilishadi. 
Odatda, oilaviy rishtalarning asosiy chizmasi chiziladi, unda oila a’zolarining yoshi, 
nikoh muddati, ma’lumoti va kasbi, kimdir yashaydigan joy, shuningdek, turmush 
oʻrtoqlarning boshqa nikohda boʻlganligi va farzandlari bor-yoʻqligi aniqlanadi. 

---

265 
Bundan tashqari, terapevt odatda oldin terapiyada boʻlganmi va qanday natija bilan 
soʻraydi. Oilani bu mutaxassisga kim va nima uchun yubordi? 
Shuningdek, oila a’zolarining qaysi kvartirada yashashi va xonalar oʻrtasida 
qanday taqsimlanganligini aniqlash kerak. Masalan, bola bir xonada onasi bilan, 
boshqa xonada esa otasi bilan uxlayotgan holatlar mavjud. Oʻzi uchun muammoli 
joyni (agar mavjud boʻlsa) qayd qilib, terapevt suhbatning keyingi bosqichlarida 
unga qaytishi mumkin, masalan, har bir odamning shaxsiy maydonini belgilab, 
kvartiraning rejasini tuzishni taklif qiladi. Ushbu ma’lumot bizga oiladagi koalitsiya 
tuzilmasini va muayyan oila a’zosiga ega boʻlgan nazorat va hokimiyat darajasini 
baholash imkonini beradi. Bundan tashqari, Ba’zida psixologik boʻshliqlarni qayta 
ishlash, izolyatsiya qilish yoki birlashtirish bilan bogʻliq juda aniq uy vazifasini 
shakllantirishga imkon beradi. 
Ijtimoiy bosqich odatda bir necha daqiqa davom etadi va oila a’zolarining 
qarshiliklariga duch kelmaydi, chunki u terapevtning oila bilan tanishishi mantiqida 
qabul qilinadi. Mashgʻulotning boshida oila haqida umumiy ma’lumot olish 
terapevtga nizoda kim ishtirok etishi mumkinligini va oila tizimining qaysi 
sohalarini batafsilroq oʻrganish kerakligini tushunishda yaxshi yordam beradi. 
Ushbu bosqichda terapevtga murojaat qilishga turtki boʻlgan oilaviy 
muammolarni muhokama qilishdan oʻzini tiyish tavsiya etiladi va oila hayoti haqida 
umumiy ma’lumot olinmaguncha va ularning har biri bilan aloqa oʻrnatilgunga 
qadar mijozlarga buni toʻxtatish tavsiya etiladi. . Shuning uchun, oilaviy 
genogrammani chizishda terapevt munosabatlar haqida savol bermaslikka harakat 
qiladi. U faqat faktlar va munosabatlar haqida soʻraydi, munosabatlar muhokamasini 
suhbatning keyingi bosqichlariga qoldiradi. Shaxsiy terapiya va oilaviy terapiya 
oʻrtasidagi muhim farq shundaki, terapevt oila bilan ishlashda oʻz ofisida oʻzaro 
aloqalar boʻyicha direktor vazifasini bajarib, sessiyani koʻproq tuzishga majbur 
boʻladi.
Psixoterapiya munosabatlarini shakllantirishda Dj. Xeylining birinchi 
intervyusining ijtimoiy, muammoli va yakuniy bosqichlarini oʻz ichiga oladi. Oilani 
soʻroq qilish va butun oila bilan aloqa oʻrnatish, oilaviy oʻzaro munosabatlarni 
kuzatish usullari, oila haqida tizimli gipotezalarni ishlab chiqish va psixoterapiyani 
rejalashtirish, oila a’zolarini psixoterapiyada qatnashishga undash, yoʻq oila 
a’zolarini psixoterapiyaga jalb qilish, oila bilan psixoterapiya mashgʻulotining 
davomiyligi, mashgʻulotning tuzilishi, uchrashuvlarning chastotasi va soni, oila 
bilan psixoterapevtik shartnoma tuzish kabilarni oʻz ichiga oladi.
Oilaga maslahat berishning strategik modeli (J. Xeyli, Milanska maktabi) 
Ushbu yondashuvning asosiy nuqtalari: 

Oila oʻzini oʻzi boshqaradigan tizimdir; 

---

266 

Insonning har qanday harakati aloqa shaklidir; (xulq-atvor doiraviy 
xarakterga ega boʻlgan oʻzaro ta’sir holatlarida tashkil etilgan).

Muloqotning ogʻzaki boʻlmagan jihatlari uning mazmunidan koʻra 
muhimroqdir; 

Oila a’zolari oʻzaro ta’sirlarning yagona tizimining elementlari, ularning har 
qanday kishining xatti-harakati boshqalarning xatti-harakatlariga ta’sir qiladi, ammo 
bu xatti-harakatning sababi hisoblanmaydi; 

Oʻzaro aloqalarning asosiy regulyatori oilaviy qoidalardir; 

Terapevt oila bilan ishlashda neytral pozitsiyaga rioya qiladi, koʻrsatma 
bermaydi va oʻzini tutish uslublariga murojaat qiladi, oila a’zolariga individual 
ravishda emas balki toʻlaqonli oila bilan ishlaydi; 
Oilaviy terapiya manbalarining katta hajmi va xilma-xilligi koʻpincha 
oʻzlarining 
klinik 
majburiyatlarini 
boshqarish 
boʻyicha 
qisqartirilgan 
koʻrsatmalarga muhtoj boʻlgan tinglovchilarni chalgʻitishi mumkin. Ushbu bobda 
oilaviy terapiya va boshlangʻich oilaviy terapevt uchun muammoli yoʻnaltirilgan 
birinchi oilaviy suhbatning tuzilgan sxemasi keltirilgan. Birinchi intervyu ishini 
shakllantiruvchi maqsadlar tavsiflangandan soʻng, suhbatning oʻn ikki bosqichi 
boʻyicha bosqichma-bosqich qoʻllanma taqdim etiladi: telefonlashish; gipotezalarni 
shakllantirish; salomlashish; ijtimoiy bosqich; muammoni aniqlash; oila 
namunalarini kuzatish; maqsadlarni aniqlash; shartnoma tuzish; nazorat roʻyxati; 
farazlarni qayta koʻrib chiqish; yoʻnaltiruvchi shaxs bilan bogʻlanish; va yozuvlarni 
yigʻish. Birinchi suhbatga ushbu yondashuv turli xil tarkibiy va strategik 
protseduralarni birlashtiradi. Yaqindan nazorat bilan birgalikda foydalanishga 
moʻljallangan qoʻllanma boshlangʻich terapevtlar oʻziga xos uslublarini yaratishi 
mumkin boʻlgan asos boʻlib xizmat qilishi mumkin.