Jizzax filiali oila psixologiya kafedrasi oila psixoterapiya nazariyasi

Morfostatik va morfogen simptomlar va ular paydo boʻlish 
samaradorligi darajasi.
Oila tizimidagi alomatlar morfostatik va morfogenetik funksiyalarni bajaradi. 
Oiladagi alomatlarning morfostatik funksiyasi bu oila a’zolarining ongsiz ravishda 
simptomlar yordamida parchalanishni yengishga urinishidir. (Salvador Minuxin) 
Simptomlarning morfogenetik funksiyasi - bu funksiya oilaviy tizimda ijobiy 
teskari aloqani aks ettiradi, natijada unda tebranishlar kuchayadi va oilaviy tizim oʻz 
rivojlanishining boshqa bosqichiga oʻtadi. Simptomning maqsadi - oilaviy tizimni 
oʻzgartirish, boshqa bosqichga oʻtish. Masalan, oʻspirin ota-onaning haddan tashqari 
talablaridan qochish va koʻproq erkinlikka erishish uchun oʻz joniga qasd qilishga 
urinishni soʻnggi chora sifatida qabul qilishi mumkin. Simptomatik bemor 
belgilangan oilaviy qoidalarni buzadi va oila a’zolarini yangi, yanada 
moslashuvchan boʻlishini boshlaydi.
Hikoyaviy yondashuv nuqtai nazaridan simptom nafaqat asab tugunlarining 
tirnash xususiyati namoyishi, balki hislar bilan bogʻliq talqinlarning majmuasidir. 
Shuning uchun psixosomatik buzuqlik alomati qisman hissiyot, qisman qoʻrqinchli 
fikrlarning mevasidir. Simptom oilaviy munosabatlar sharoitida koʻp ma’nolarga 
ega boʻlishi mumkin. Masalan: 
1. Simptom oilaga qarshi xatti-harakatlar uchun jazo sifatida.
2. Sharmandalik kabi alomat.
3. Oʻzining eksklyuzivligini tasdiqlovchi simptom.
4. Simptom hayotdagi asosiy qiymat sifatida.
5. Simptom lazzatlanishni qabul qilish ta’minlash usuli va boshqalar.
Oila tizimidagi simptomatik xatti-harakatlar ikki maqsadga xizmat qilishi 
mumkin: 
Morfostatik funksiya, ya’ni oila tizimini hozirgi holatida saqlab 
qolish(Sinonimlar: gomeostaz, teskari teskari aloqa, «pasayish tarafkashligi). 
Shunday qilib, bola “kasal boʻlib” qolishi yoki deviant xulq-atvorni ota-onasining 
nikohidagi stressni yengishga urinish sifatida rivojlanishi mumkin. Bolalardagi 
xulq-atvor buzilishlarining genezisida ota-onalar oʻrtasidagi ziddiyatlarni hal qilish 
usullari alohida oʻrin tutadi.
Morfogenetik funksiya (ijobiy teskari aloqa, «mustahkamlash yoʻnalishidagi 
ogʻish»), uning maqsadi oila tizimini oʻzgartirish, boshqa bosqichga oʻtish. Shunday 

---

48 
qilib, oʻspirin oʻzi uchun koʻproq yashash joyini olish va qat’iy oilaviy qoidalarni 
oʻzgartirish uchun soʻnggi chora sifatida oʻz joniga qasd qilishga urinishi mumkin 
(Oudtshoorn, 1993. Y). “Oiladagi ijobiy oʻzgarishlarga olib keladigan eng muhim 
omil bu umidsizlikdir. Oila umidsizlikka tushganda, u oʻzgaradi, agar boʻlmasa, 
xuddi shunday boʻlib qoladi.
2