Йўл хўжалигининг ишлаб чиқариш корхоналарида ишлар технологияси ва уни ташкил этиш (4 соат) режа

Корхонанинг қувватини аниқлаш. Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати қазиб олиб, қайта ишлаш имкони бўлган максимал материал ҳажми, берилган сифатдаги ярим маҳсулотлар, қоришмалар ва буюмлар миқдори билан ўлчанади. Уларни берилган вақт давомидаги ишлаш шароитлари, ишлаб чиқариш воситаларидан тўлиқ фойдаланиш, оқилона иш режими, самарали технология ва ташкиллаш, илғор тажрибаларни қўллаш, хавфсизлик техникаси шартларини бажариш шартлари асосида аниқлаш лозим. Корхона ёки цехнинг ишлаб чиқариш қувватини аниқлашда уч хил вақт фонди ишлатилади: календар (максимал), режимли (номинал), режавий (бўйиий).
Календар вақт фонди-бўйиий даврдаги (йил, чорак, ой) календар кунлар сони; режимли вақт фонди-муайян календар даврида,корхонанинг иш режимидан келиб чиққан ҳолда,ускунанинг ишлаш мумкин бўлган вақти давомийлиги:
Т_р.ф = Т_к.ф – (Т_дам + Т_б + Т_и), (1.1)
Бу ерда Т_дам - Т_б - Т_и - дам олиш ва байрам кунлари, иқлим шароитларига қараб ишланмайдиган кунлари сони (баъзи корхоналар учун)
Режавий (бўйиий) вақт фонди:
Т_р.в = (Т_р.ф – Т_ж.т)(100 – Т_қ.т)/100, (1.2)
Бу ерда: Т_р.в - режимли вақт фонди; Т_ж.т , Т_қ.т - капитал ва жорий(%) таъмирлар давомийлиги.
Қувватни аниқлашда ёрдамчи цехлар имконияти қуввати ҳам бўйига олинади.
Техник-иқтисодий кўрсаткичлар. Ишлаб чиқариш корхонасининг энг тежамли ишлаш варианти техник-иқтисодий кўрсаткичлар орқали танланади. Буларга қуйидагилар киради: битта маҳсулот бирлигининг таннархи(хом ашё ва ярим маҳсулотларни бўйига олмасдан); солиштирма капитал маблағлар ва улар ўзини қоплаш муддати; маҳсулот бирлигини тайёрлаш иш ҳажми. Қўшимча кўрсаткичлар: электр энергияси, сиқилган ҳаво, буғ,сув ва бошқа материалларнинг йиллик ўртача солиштирма сарф кўрсаткичлари ишлаб чиқариш майдонининг юзасидан олинадиган йиллик ўртача маҳсулот, технологик ускунанинг маҳсулот бирлигига тўғри келадиган металл сиғими ва ҳ.к. Баъзи ҳолларда битта хизматчи ёки асосий ишлаб чиқариш ишчисига тўғри келадиган йиллик маҳсулот аниқланади. Капитал маблағнинг солиштирма сарфи:
К_с.с = Ф/Q_г (1.3)
Бу ерда: Ф - асосий саноат ишлаб чиқариш фондларининг нархи, Q_г - корхона, цех, ускунанинг йиллик ишлаб чиқариш қуввати (лойиҳавий).
Маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш учун меҳнат талаби ишлаб чиқаришнинг механизацияланиш автоматлаштириш ва ташкилланиш даражасини кўрсатади:
Т_пр =Р_смi_смt_см/Q_г , (1.4)
Бу ерда: Р_см - бир иш сменасида ишловчилар сони;
i_см - бир суткадаги иш сменалари сони;
t_см - иш сменасининг давомийлиги, соат.
Битта ишловчи ёки асосий ишлаб чиқаришдаги ишчига тўғри келадиган йиллик маҳсулот.
П_р = Q_г /Р_й.с , (1.5)
Бу ерда: Р_й.с - ишловчилар ёки асосий ишлаб чиқаришдаги ишчиларнинг йиллик ўртача сони;
Маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш учун электро-энергиянинг йиллик ўртача сарфи:
N_э.г = ∑ N_й / Q_г , (1.6)
Бу ерда: ∑ N_й - корхонанинг электро-энергияси бўйича йиллик эҳтиёжи, кВт-соат.
Бошқа энергетик ресурслар: сиқилган ҳаво,буғ ва ҳ.к. ларнинг сарфи юқоридагиларга ўхшаш ҳолда аниқланади.