Jumabayeva Mehri

Xameleonlar kenja turkumi – Chameleontes. Bular daraxtda yashashga moslashgan sudralib yuruvchilardir. Panjalari ombir shaklida, dumlari uzun va ilmoqli gavdasi yon tomonidan qisilgan. Ko’zlari katta-katta va harakatchan. Bir-biriga bog’liq bo’lmagan xolda o’ljasini hasharotlarni axtaradi. Xameleon tashqi muxitga qarab rangini o’zgartira oladi. Xameleonlarning kattaligi 3-5 sm, dan 50-60 sm, gacha bo’ladi. Bular Madagaskar orolida, Afrikada, Tropik Osiyoda va Ispaniyada yashaydi.

• Xameleonlar kenja turkumi – Chameleontes. Bular daraxtda yashashga moslashgan sudralib yuruvchilardir. Panjalari ombir shaklida, dumlari uzun va ilmoqli gavdasi yon tomonidan qisilgan. Ko’zlari katta-katta va harakatchan. Bir-biriga bog’liq bo’lmagan xolda o’ljasini hasharotlarni axtaradi. Xameleon tashqi muxitga qarab rangini o’zgartira oladi. Xameleonlarning kattaligi 3-5 sm, dan 50-60 sm, gacha bo’ladi. Bular Madagaskar orolida, Afrikada, Tropik Osiyoda va Ispaniyada yashaydi.

. Toshbaqalar turkumi – Chelonia. Xozirgi zamon sudralib yuruvchilari ichida toshbaqalar muhitga moslashgan gruppadir. Bularning asosiy xususiyatlaridan biri tanasi ichiga joylashgan suyak qalqonlarining bo’shlig’i hisoblanadi. Boshi, bo’yni va oyoqlari xavf tug’ilganda dumi ma’lum darajada qalqon ichiga tortiladi. Qalqon yoki pantsiri ustki bo’lim, karpaksdan va pastki bo’lim, plastrondan tashkil topgan. Karpaks teri hisobidan rivojlangan suyak plastinkalar hamda qobirg’alar va umurtqalarning asosiy qismini qo’shilishidan hosil bo’lsa, plastron qoplovchi suyak plastinkalar to’sh va o’mrov yupqa shox plastinkalar bilan qoplangan. Bosh skeletida ma’lum darajada ikkilamchi suyak-tanglay hosil bo’ladi. Jag’larda tishlari bo’lmaydi. Jag’ suyaklari qirrasi o’tkir shox-qin bilan qoplangan. Og’iz bo’shlig’ining tagi goh ko’tarilib, goh tushib havoni tortishda nasos rolini o’ynaydi. Nafas olish mexanizmi bo’yin va oyoqlarning harakati orqali ham yuzaga keladi, chunki toshbaqalarda ko’krak qafasi yo’q. Toshbaqalar asoan nam tropik oblastlarda va jazirama zonalarda tarqalgan. Tinch va Hind okean orollarida og’irligi 200 kg ga yetadigan fil toshbaqasi yashaydi. O’rta Osiyo cho’l toshbaqasi, Qrim va Kavkazda botqoq toshbaqalari tarqalgan. Bular yashirin bo’yinli toshbaqalar gruppasiga kiritiladi. Og’irligi 456 kg, gacha boradigan sho’rva yoki yashil toshbaqa hamda undan kichik karetta tropik dengizlarda yashaydi. Bularning oyoqlari eshkakga aylangan va qalqon ichiga tortilmaydi. Bular dengiz toshbaqalari deyiladi. Uzoq SHarq va Xitoyda, Ussuriy o’lkasida yumshoq terili toshbaqa yashaydi. Bularda shax pdastinka bo’lmaydi. Suyak plastinkalari ancha kichik bo’lib teri ostida joylashadi.

• . Toshbaqalar turkumi – Chelonia. Xozirgi zamon sudralib yuruvchilari ichida toshbaqalar muhitga moslashgan gruppadir. Bularning asosiy xususiyatlaridan biri tanasi ichiga joylashgan suyak qalqonlarining bo’shlig’i hisoblanadi. Boshi, bo’yni va oyoqlari xavf tug’ilganda dumi ma’lum darajada qalqon ichiga tortiladi. Qalqon yoki pantsiri ustki bo’lim, karpaksdan va pastki bo’lim, plastrondan tashkil topgan. Karpaks teri hisobidan rivojlangan suyak plastinkalar hamda qobirg’alar va umurtqalarning asosiy qismini qo’shilishidan hosil bo’lsa, plastron qoplovchi suyak plastinkalar to’sh va o’mrov yupqa shox plastinkalar bilan qoplangan. Bosh skeletida ma’lum darajada ikkilamchi suyak-tanglay hosil bo’ladi. Jag’larda tishlari bo’lmaydi. Jag’ suyaklari qirrasi o’tkir shox-qin bilan qoplangan. Og’iz bo’shlig’ining tagi goh ko’tarilib, goh tushib havoni tortishda nasos rolini o’ynaydi. Nafas olish mexanizmi bo’yin va oyoqlarning harakati orqali ham yuzaga keladi, chunki toshbaqalarda ko’krak qafasi yo’q. Toshbaqalar asoan nam tropik oblastlarda va jazirama zonalarda tarqalgan. Tinch va Hind okean orollarida og’irligi 200 kg ga yetadigan fil toshbaqasi yashaydi. O’rta Osiyo cho’l toshbaqasi, Qrim va Kavkazda botqoq toshbaqalari tarqalgan. Bular yashirin bo’yinli toshbaqalar gruppasiga kiritiladi. Og’irligi 456 kg, gacha boradigan sho’rva yoki yashil toshbaqa hamda undan kichik karetta tropik dengizlarda yashaydi. Bularning oyoqlari eshkakga aylangan va qalqon ichiga tortilmaydi. Bular dengiz toshbaqalari deyiladi. Uzoq SHarq va Xitoyda, Ussuriy o’lkasida yumshoq terili toshbaqa yashaydi. Bularda shax pdastinka bo’lmaydi. Suyak plastinkalari ancha kichik bo’lib teri ostida joylashadi.