Жумаев Достон Давлат ўғлининг "Муборак-Ғузор-Бойсун-Боботоғ профили бўйича геолого геофизик модел тузилиши" мавзусидаги Фан магистри академик даражасини олиш учун ёзилган диссертация

 
1. 
1929 йилгача чўл ҳудудларида асосан гидрогеологик 
тадқиқотлар, айрим ҳолларда стратиграфия ва тектоникани 

---

11 
ўрганиш бўйича ишлар олиб борилди. 1935 йилдан бошлаб 
Бухоро-Хива нефт-газ вилояти ҳудудида конструктив ва баъзи 
ҳолларда чуқур қидирув бурғулаш йўли билан нефтни 
қидириш ишлари олиб борилди.
 
1943 йилда ташкил этилган «Средазнефтегазразведка» трести 1945 йилда 
ушбу регионда нефт ва газ салоҳиятининг истиқболларини тизимли 
ўрганишни бошлади. Бу тадбирларга кенг миқёсли инструментал 
хариталаш, структуравий ва жуда чекланган даражада чуқур қидирув 
бурғулаш киради. 
1950 йилдан бошлаб Бешкент чуқурлиги ва Қашқадарё депрессиялари 
геофизик усуллар билан биргаликда структуравий ва чуқур қидирув 
бурғулаш ёрдамида чуқур структурани ўрганиш бўйича тизимли геологик 
тадқиқотлар бошланди. 1955 йилдан бошлаб бир неча йиллар давомида 
трест томонидан нефт ва газ учун истиқболли тузилмаларни топиш ва 
қидиришга қаратилган геологик тадқиқотлар олиб борилган.
Ўтган асрнинг 60 йилларнинг бошларига келиб Жанубий-Ғарбий Ҳисор 
(ЖҒҲ) регионида 1:100000 масштабдаги геологик тадқиқот асосида 
1:200000, айрим ҳудудларда эса 1:100000 масштабда геологик харитаси 
тузилган (Г.Ю.Алферов, Т.Ш.Шаёқубов ва бошқалар). 1962 йилда 
Одамтош кони очилди. 1963 йилдан бери нефт ва газ конларини очишнинг 
истиқболли тузилмаларини аниқлаш мақсадида 1:25000 масштабдаги кенг 
кўламли структуравий-геологик тадқиқот ишлари олиб борилди 
(И.С.Рапота, 1970; Л.И.Буняк, 1973; Д. Р.Расулов, 1984; А.М.Маъмуров, 
1985), шунингдек, минтақавий профилли гравиметрик суратга олиш 
натижасида туздан кейинги ва туз ости тузилмавий режалари 
нисбатларининг бир қатор умумий қонуниятлари аниқланди. 
Ўзбекистоннинг жануби-ғарбий қисмидаги ёпиқ ҳудуддаги юқори юра 
карбонат қатлами (КФ) тузилиши ҳақида энг тўлиқ маълумотлар 

---

12 
В.В.Семенович, М.Г. Лувисиш (1970), В.Д. Илйина, Н.В. Безносова, А.Г. 
Ибрагимова ва бошқалар (1970, 1976, 1979), А.Г. Бабаева ва бошқалар 
(1970, 1973, 1975, 1990), А.Г. Бабаева (1971, 1975, 1978,1983) Ҳ.Ҳ. 
Миркамалова, Г.С. Абдуллаева (1985-1988, 1997, 2000, 2002), Х.Х. 
Миркамалова, С.Т. Хусанов (1974), Г.С. Абдуллаев ва бошқалар (1979-
2007, 2009) нинг асарларида келтирилган. 
Ўтган асрда 80 йиллардан бери, «Ўзбекгеофизика» АЖ раҳбарлигида 
чуқур қатламларни мақсадли ўрганиш бошланган бўлса, 1989 йилдан 
бошлаб «ИГИРНИГМ» АЖ мутахассислари «Ўзбекгеофизика» АЖ билан 
биргаликда БҲРнинг Юрагача бўлган тузилмаларини мақсадли ўрганишни 
олиб бормоқда. Ушбу конларнинг нефт ва газ таркибининг истиқболлари, 
углеводород конларини қидиришда объектларни аниқлаш учун қулай 
мезонлар белгилаб берилди. 2009 йилда Ўзбекистоннинг нефт-газли 
ҳудудларида, жумладан, БҲРда ноанъанавий (палеозой) коллекторларида 
нефт ва газ конларини қидириш ва қидириш мақсадида мақсадли геология-
қидирув ишлари дастури ишлаб чиқилди. Дастур Юрагача бўлган 
тузилмаларни мақсадли ўрганиш учун геология-қидирув ишларининг 
йўналишларини, уларни амалга оширишнинг истиқболли йўналишларини, 
иш турлари ва ҳажмларини белгилайди. А.А.Абидов раҳбарлигида 1994 
йилдан буён олиб борилган геодинамик тадқиқотлар натижалари асосида, 
БҲРнинг яширин палеозой мажмуасида турли нефт ва газга истиқболли 
минтақавий геодинамик тузилмалар аниқланди ва харитага туширилди. 
Ҳозирги даврга келиб иш олиб борилган майдонларни таркибига 
кирувчи Сурхондарё нефт ва газ вилоятининг бутун шарқий қисми 
1:200000 масштабли (В.Г. Гарьковец; Х.Т. Тўлаганов, 1955-1960) комплекс 
геолого-гидрографик съемка билан қамраб олинган. Келиф-Сариқамиш 
тизмасида 1:100000 – 1:84000 ва ундан ҳам йирикроқ масштабли 
съемкалар олиниб, у ерда чўкинди қобиғининг мезокайнозой комплекси 

---

13 
юзасига чиқиши ҳамда Сурхондарё чўкмаси худудидаги маҳаллий 
антиклинал кўтарилмалар кузатилади.
Мавжуд шароитда геологик кесимнинг литологик-стратиграфик 
хусусиятларини ўрганиш учун асосий манба сифатида бурғилашдан 
олинган кўрсаткичлар олинди.
1984 йилда Миршоди майдони кон сифатида белгиланиб, у ердаги 
10-бурғи қудуғи (Р-1325м белги) ва 11- бурғи қудуғидан (Р-1235 м белги) 
саноат миқёсидаги нефт оқими олинди. Оқжар майдонида 1987 йилда 
бурғилаш ишлари тугатилган 15-бурғи қудуғида бухоро қатламларида 
(2832-3115 м) ўтказилган маҳсулот қидириш ишлари натижасида нефт 
оқими топилди.
1987-1988 йилларда лалмикор майдонида қазилган 1-П ва 2-П бурғи 
қудуқлари участканинг жуда мураккаб тузилишини кўрсатди: 2440 м ва 
1115 м белгиларда гил қатламларигача бўлган юқори палеоген кесимининг 
бузилиши ва қайтарилиши холатлари аниқланди.
Шундай қилиб, шу кунгача иш олиб борилган жойдаги геологик 
изланишлар унчалик самарали бўлмади. Бунинг эса геологик характердаги 
объектив сабаблари бор: жуда мураккаб тектоник тузилиш, унда жуда кўп 
деформациялар бор, бир хил ёшдаги ётқизиқлар структурали 
планларининг номувофиқлиги ва бошқалар. 
Шунинг учун палеоген, бўр ва юқори юра ётқизиқларининг 
чуқурликдаги тузилишини ўрганиш учун разведканинг геофизик 
усулларидан фойдаланиш афзал.