Жумаханов ш. З., Тошпўлатов а. М

Анклавлар назарияси: географик ва геосиёсий таҳлил
Монография 
59 
этноними билан рўйхатдан ўтган. Чирчиқ-Оҳангарон, Фарғона, 
Қашқадарё ва Сурхондарё аҳолисиинг асосий қисми ҳам ўз 
уруғларининг (қурама, жалоир, кенагас, минг, бойсун ва бош.) 
номларидан кўра ўзбеклар дейишни афзал билганди [62]. Бошқа 
ҳудудларда ҳам миллатларнинг ҳудудий таркиби асосида миллий-
ҳудудий делимитация ишлари амалга оширилди (16-расм).
Ниҳоят, 1924 йилнинг 27 октябрида бўлиб ўтган СССР БМИҚ 
II сессияси Туркистонда миллий-ҳудудий чегараланишни ўтказиш 
тадбирларини тўла-тўкис маъқуллади [72]. Натижада, қадимдан 
умумий ер-сув муносабатларига асосланган комплекс хўжалик 
турли ҳудудий бирликларга парчаланиб кетди. Делимитация 
жараёни тор ёндашув асосида амалга оширилиб, минтақадаги 
халқларнинг 
тарихий, 
географик, 
ижтимоий-иқтисодий 
хусусиятларига жуда кам эътибор берилди. Бу ҳудуддаги 
халқларнинг турли-туман миллатларга мансублиги, тиллари 
орасидаги фарқларга қарамасдан маданий-хўжалик фаолиятининг 
ягона бошқариш доирасида сиёсий жиҳатдан умумлашганлиги 
бутунлай инкор этилганди.
6-чизма 
Марказий Осиёда 1924 йил ташкил этилган миллий давлат бирлашмалари 
 
Чизма муаллифлар томонидан шакллантирилган. Манба: [71] 
 
Натижада, келажакда бўлажак жуда катта чегара муаммолари 
учун йўл очилди. Чунки, минтақада ўтказилган давлат 

---

Анклавлар назарияси: географик ва геосиёсий таҳлил
Монография 
60 
чегараланишининг туб моҳияти фақатгина миллий хусусиятлар 
ҳамда этник таркиб кабиларга қурилган эди [71, -Б. 53], оқибатда 
эса Марказий Осиё ҳудудида бир неча “миллат – давлат”лар 
вужудга келди (6-чизма).
 
Ушбу даврда амалга оширилган миллий-ҳудудий чегараланиш 
Марказий Осиё давлатлари делимитациясининг пойдевори бўлса-
да, ҳозирги кундаги чегараланишнинг, айнан, ўзи эмас.
Чунончи, Писком водийси, Қизилқумнинг шарқи, Мирзачўл, 
Қорақалпоғистон АССР каби ҳудудлар миллий – ҳудудий 
чегараланиш даврида Қозоғистон АССР таркибида бўлган (17-
расм), кейинги йилларда амалга оширилган делимитация 
натижасида улар Ўзбекистон ССР таркибига қўшилган ва ҳоказо. 
1924 йил 27 октябрда Сирдарё вилоятининг катта қисми 
Қозоғистон АССРга берилди. Қолган кичик қисми (Тошкент) 
Ўзбекистон ССР таркибига кирди. Миллий–ҳудудий делимитация 
жараёнида ўзбек – қозоқ муносабатларида энг асосий эьтибор 
Чирчиқ бўйидаги гавҳар бўлмиш – Тошкент шаҳрига қаратилди, 
иккала давлат ҳам уни ўзига талаб қила бошлади. Шунда И.Сталин 
буйруғи билан Тошкент, Чиноз – Ўзбекистон ССРга; Шимкент, 
17-расм. Ўзбекистон ССР (1929 йилгача) [172] 

---