K arim a q osim ova

5UshinskiyK.D. Tanlangan pedagogik asarlar. — Toshkent: , , 0 ‘zdavnashr", 
1959 - 49-bet.

---

boshlang'ich sinflarda ona tilini o'rg anish g a katta aham iyat beriladi. 
Boshlang'ich sin f o'quvchilari o na tili darslarida ongli o'q ish va savodli 
yozishga o'rganadilar, og'zaki va yozm a nutqning qonun-qoidalarin i 
egallaydilar. O na tili sohasidagi k o 'n ik m a-m alak alar (nutq, o'q ish va 
yozishga oid m alakalar) o 'q u v ch ilam in g o'q u v m ehnatining zaruriy 
sharti va vositasidir. O 'quvchi o'qish k o'nikm alarini egallash bilan bir 
qatorda, birinchi navbatda, o'zining o n a tilini o'rganishi zarur, chunki 
ona tili bilim donlikning, aql-idrokning kalitidir.
O na tili boshqa fanlam i o 'q itish vositasi ham dir: jam iyat tarixi 
ham , tabiiy fanlar ham ona tili yordam ida o'rganiladi. D em ak, o na tili 
bolaning um um iy kamol topishida ham , bilim va m ehnatga havasini 
uyg'otishda ham alohida o 'rin tutadi.
Til m uhim tarbiya vositasidir. Badiiy adabiyotlarni, gazeta, ju rn al- 
larni o'qigan bola o 'z id a eng yaxshi xislatlarni tarbiyalab boradi, m uo- 
m ala m adaniyatini egallaydi.
O na tili boshlang'ich sinflarda asosiy o 'rin n i egallar ekan, h ar bir 
o'quvchida ona tiliga qiziqish va m uhabbatni tarbiyalab borish zarur.
B oshlang'ich sinflarda ona tili m ashg'ulotlari turi va m azm uni 
quyidagilarni o 'z ichiga oladi:
1. O 'qish, yozuv, gram m atik m aterialni o'rganish, kuzatishlar 
ham da o'quvch ilam in g ijtimoiy faoliyatlari bilan bog'liq holda, u lar­
ning og'zaki va yozm a nutqini o'stirish.
2. Birinchi sinfga kelgan bolalarga savod o'rgatish, y a ’ni ularni 
elem entar o 'q ish va yozishga o'rgatish, bu ko'nikm alarni m alakaga 
aylantirish.
3. Adabiy til m e’yorlarini, y a’ni im loviy va tinish belgilariga rioya 
qilingan savodli yozuvni, to 'g 'ri talaffuzni o 'rg an ish , n u tq va uslubiy 
elem entlarni egallash.
4. G ram m atika, fonetika, leksikologiyadan nazariy m ateriallarni 
o'rganish, tildan ilmiy tushunchalarini shakllantirish.
5. O 'quvchilarni o'q ish va gram m atika darslari orqali badiiy, ilmiy- 
om m abop va boshqa adabiyotlar nam unasi bilan tanishtirish, ularda 
badiiy asarni idrok etish ko'nikm asini hosil qilish.
Bu vazifalarning ham m asini bosh lan g 'ich sinflarda on a tili p red ­
meti hal etadi va ular ona tili dasturida aks etadi. D astur davlat hujjati 
bo'lib, unda o'q uv predm etining m azm uni va hajm i, shuningdek, shu 
predm etdan bilim, k o'n ikm a va m alakalar darajasiga qo'yilgan asosiy 
talablar belgilangan bo'ladi. O 'qituvchi va o 'quvchilar dastu r talablari 
asosida ish olib boradilar.

---

B oshlang'ich sinflarnig ona tili dasturi ikki qism dan iborat:
1. Tushuntirish xati.
2. Asosiy qism.
Tushuntirish xatida o na tili predm etining tutgan o 'rn i, lining vazi­
falari ko'rsatilib, m etodik y o ‘l-y o ‘riqlar beriladi.
D asturning asosiy qismi quyidagi bo'lim lardan tashkil topgan:
1. Savod о ‘/•garish va nutq о 'stirish.
2. Sinfda, sinfdan tashqari о 'qish va nutq о ‘stirish.