K arim a q osim ova

M a sa ln i о ‘qish m etodikasi
Masal — axloqiy, satirik va kesatiq m azm unini kinoyaviy obraz- 
larda aks ettirgan aksariyat kichik sh e’riy, ba’zan nasriy asardir. Inson 
xarakteriga xos xususiyatlar masalda majoziy obrazlar— hayvonlar, 
jonivorlar va o'sim liklar dunyosiga ko‘chiriladi. Tim sollarning kinoya­
viy xarakterda bo'Iishidan tashqari, kulgili savol-javob ham masal tili 
va uslubi uchun xarakterlidir. K o'pincha masalning kirish qism ida, 
ba’zan pirovardida qissadan hissa - ibratli xulosa chiqariladi.
Adabiyot nazariyasida masalga liro-epik janrlardan biri sifatida 
sh e’riy shakldagi, majoziy xarakterdagi qisqa sujetli asar deb ta’rif beri­
ladi. Masallarda turli hayvonlar majoziy suratda asarning qahramonlari 
sifatida tasvirlanadi.
Masal kichik hajmli, am m o boy m azm unli, tugun, kulm inatsion 
nuqta va yechim i bo'lgan kichik pesani eslatadi. U biror voqea-hodisani 
qisqa, m azm unli tasvirlashda ajoyib nam una bo'la oladi.

---

„Antik adabiyotda E zop masallari juda m ashhur bo'lgan. O 'z 
m a ’nosidan ko'chirilgan (m ajoziy) so 'z va kinoyaviy iboralar orqali 
qilinadigan „yashirincha" tanqidning tili va uslubi Ezopga nisbatan 
berilib, „E zop tili" deyilgan va shu ta ’bir joriy qilingan"15.
M ashhur masalnavis G ulxaniyning „Toshbaqa bilan Chayon", 
„M aym un bilan Najjor" masallari boshlang'ich sin f o'quvchilarining 
yoshiga m os keladi. Ularda do'stlik, rostgo'ylik, qo'lidan kelmaydigan 
ishga urinmaslik kabi g'oyalar ilgari suriladi.
M a’lum ki, tarbiya ko'proq ta’lim jarayonida berib boriladi. B ola­
larga maktabga kelgan kunidan boshlab, bilim olishga havas tuyg'usi 
shakllantiriladi. Ularda asta-sekin bilim olishga ehtiyoj paydo bo'ladi