K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

«Asosiy vositalarni saqlash xarajatlari» moddasida bevosita ishlab chiqarishda foydalaniladigan asosiy vositalarni saqlash va ulardan foydalanish bilan bog‘liq xarajatlar kiritiladi. Ularga bu asosiy vositalarga xizmat koTsatish va ulardan foydalanish xarajatlari, amortizatsiyasi ajratmalari va tuzatishxarajatlari kiritiladi.
Asosiy vositalarni saqlash va ulardan foydalanish xarajatlariga asosiy vositalaigaxizmatko‘rsatuvchi xodimlaming mehnat haqlari, i jtimoiy sug‘urtaga ajratmalar, yoqilg‘i va moylash materiallari, yordamchi ishlab chiqarish, shuningdek chet tashkilotlar xizmatlari va boshqa xarajatlari kiritiladi.
Tuzatish xarajatlariga eng awalo o‘zining ta’mirlash ustaxonalarining xarajatlari kiritiladi.
Amortizatsiya xarajatlarini asosiy vositalar bo‘yicha amortizatsiya ajratmalari tashkil qiladi. Amortizatsiya ajratmalari har oyda alohida «Chorvachilikda ishlatiladigan asosiy vositalar bo‘yicha taqsimlangan amortizatsiya» tahliliy schotida qayd etib boriladi. Yil oxirida asosiy vositalaming eskirish summasi chorva mollari guruhlari va ish turlari bo‘yicha taqsimlanadi va bu maxsus qaydnoma orqali rasmiylashtiriladi. «Yordamchi ishlab chiqarishlar» schotida hisobga olingan joriy tuzatish xarajatlari amortizatsiya summasiga mutanosib ravishda taqsimlanadi.
«Ishlab chiqarish va boshqaruvni tashkil etish xarajatlari»
moddasida chorvachilikkadoir umumishlab chiqarish xarajatlari aks ettiriladi.
«Sug‘urta to‘lov!ari» moddasida chorva mollarini sug‘urta qilish xarajatlari hisobga olinadi.
«Boshqa xarajatlar» moddasida chorvachilik ishlab chiqarishga bevosita daxldor, ammo yuqorida ko‘rib chiqilgan moddalaiga kiritilmagan xarajatlar aks ettiriladi.

2. 
   Chorvachilik xarajatlari va mahsulot kirimining dastlabki hisobi
   

Chorvachilik ishlab chiqarish xarajatlarining dastlabki hisobi ulaming alohida moddalari bo‘yicha guvohlik beruvchi boshlang‘ich hujjatlar asosidayuritiladi. Chunonchi:

• 
  mehnat xarajatlari - chorvamollarini parvarishlash, boqish, so‘yish va boshqaishlami bevositaolib bomvclii ishchilar (cho‘ponlar, sutsog‘uvchilar, jun qirqivchilar va boshqalar) tomonidan bajarilgan ishlarga guvohlik bemvchi naiyad, tabel, sut sog‘ish hisobi jumali, hisob-to‘lov qaydnomalari asosida hisobgaolinadi;
  
• 
  ijtimoiy sug‘urtaga majburiy ajratmalar maxsus hisob-kitob asosida hisobgaolinadi;
  
• 
  yem-xashak xarajatlari «Yem-xashak sarflash qaydnomasi» (94-shakl) asosida hisob-kitob qilinadi;
  
• 
  dori-daimonlar, to‘shashmateriallarining sarfi maxsus dalolatnomalar asosida hisobga olinadi;
  
• 
  boshqaturdagi ishlab chiqarish xarajatlari tegishli hujjatlar asosida hisobga olinadi.
  

Chorvachiliktannog‘idayetishtiriladiganmahsulotlarturli tumandir. Ulaming asosiylari go‘sht, sut, jun, tuxum, go‘ng, nasi hisoblanadi. Aynan ushbu choivachilik mahsulotlari va ulami yetishtirishga doir ishlar xarajatlar obyekti, mos ravishda, kalkulyatsiya obyekti bo‘ lib hisoblanadi.
Chorvachilik mahsulotlari kirimi quyidagi hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi:

1. 
   Sut sog‘ ish hisobi jumali ((112-shakl) va sut harakati qaydnomasi (114- shakl) - ushbu hujjatlar asosida sigirlami sog‘ishdan olingan sutning kunlik hisobi ferma mudirlari tomonidan yuritiladi.
   
2. 
   Mollami so‘yish qaydnomasi (100-shakl) va nakladnoylar-mollami so‘yishda komissiya tomonidan tuziladi.
   
3. 
   Junni qirqish va kirimi dalolatnomasi (116-shakl) -jun qirqish paytida komissiya tomonidan tuziladi.
   
4. 
   Qishloq xo‘jaligi mahsulotlari kirimi kundaligi (81 -shakl)-asal, pilla, baliq va boshqa mahsulotlar bo‘yicha yuritiladi.
   
5. 
   Tuxumlami qabul qilish va saralash dalolatnomasi ((109-shakl).
   
6. 
   Tug‘ ilgan mollami qabul qilish dalolatnomasi (95-shakl).
   
7. 
   Mollarvazninitortish qaydnomasi (98-shakl).
   
8. 
   Tirik vaznningo‘sishini aniqlashhisob-kitobi (98 a-shakl).
   

3. 
   Chorvachilik ishlab chiqarish xarajatlarining sintetik va tahliliy hisobi
   

Chorvachilik ishlab chiqarish xarajatlarining sintetik hisobi 2020 «Asosiy ishlab chiqarish schotlari» tizimida olib boriladi. Ushbu schotlar tizimida chorvachilik sohalariga qarab turli schotlami ishchi schotkir rejasida ochish mumkin. masalan: 2021 «Qoramolchilik»; 2022 «Qo'ychilik»; 2023 «Parrandachilik» va boshqalar.
Ishlab chiqarish xarajatlarining tahliliy hisobi chorvachilik sohalarining yo‘nalishlariga qarab yuritiladi. Masalan, 2023 «Parrandachilik» schoti bo'yicha quyidagi talililiy schotlami ochish mumkin: tuxum; go‘sht va boshqalar.
Qishloq xojaligikoixondaidaishlab chiqarish xarajatlari schotlarining(2021, 2022,2023) debetidahaqiqatda qilingan xarajatlar aks ettiriladi. Bunda, mos ravishda xarajatlaming moddalariga ko‘ra quyidigi yozuvlar qilinadi: