K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Sf (Sz) = Fst (Zst) -YAst
21-son BUMS gamuvofiq savdo korxonalaridahisobot yilning soliq to'lagunga qadar foydasi (zarari)ni topish barcha daromad va xarajatlarni 9910 “Yakuniy moliyaviy natij a” schotida aks ettirish va ushbu schotning debet va kredit aylanmalari summasini taqqoslash yo‘li bilan amalga oshiriladi. Jumladan, daromadlarni aks ettimvchi barcha schotlar (9010­9030,9310-9390,9510-9590,9710) ning kreditidato‘plangan summa yil oxirida 9910 schotning kreditiga, xarajatlarni aks ettiruvchi barcha schotlar (9110-9130, 9410-9430, 9610-9690, 9720)ning debetida to‘plangan summa yil oxirida 9910 schotning kreditiga o‘tkaziladi, ya’ni:
Debet 9020, 9310-9390, 9510-9590,9710 Kredit 9910;
Debet 9910 Kredit 9120, 9410-9430, 9610-9690, 9720.
Agar, 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schotining kredit aylanmasi debet aylanmasidan katta bodsa, u hisobot yilida savdo korxonasi soliq to‘ lagunga qadar foydaga, debet aylanmasi kredit aylanmasidan katta bodsa, u holda savdo korxonasi soliq to‘lagunga qadar zararga erishgan hisoblanadi.
Foydani ishlatilishining hisobi. 21-son BHMS ga asosan savdo korxonalarida hisobot yili foydasining ishlatilishi 9800“Soliqlar vayig‘imlami to‘lash uchun foydani ishlatishni hisobga oluvchi schotlar”da aks ettiriladi. Ushbu schotning debetida yil mobaynida hisoblangan yagona soliq to‘lovi aks ettiriladi. Bundaushbu soliq bo‘yichabudjetoldidagi qarzlami ifodalovchi 6400 “Budjetga tolovlar bo‘yicha qarzlar hisobi schotlari” kreditlanadi.
Yil oxirida 9800 “Soliqlar va yig‘imlami toiash uchun foydani ishlatishni hisobga oluvchi schotlar’ning debetida to‘plangan yagona soliq tolovi summasi uning kreditida va 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schotining debetida aks ettiriladi va shu asosda foydaning ishlatilishi hisobi schoti yopiladi.
Hisobot yilining sof foydasi (zararlari) taqsimlanishining hisobi. 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schotiga foydani ishlatilishi hisobi schotini, ya’ni 9800 schotni yopilishi bilan savdo korxonasining hisobot yil yakuni bo‘yicha sof foydasi (qoplanmagan zararijni aniqlash imkoni bo‘ladi. Buning uchun 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schotining debet va kredit aylanmalari taqqoslanadi. Ushbu schotning kredit aylanmasini debet aylanmasidan katta bo‘ lishi savdo korxonasining sof foydasi, kredit aylanmasidan debet aylanmasini katta bodishi savdo korxonasining qoplanmagan sof zararini bildiradi.
Aniqlangan sof foyda summasi 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schotining debetiga va 8710 «Hisobot davming taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)» schotining kreditiga o‘tkaziladi. Yil yakuni bo'yicha zarar bilan cliiqilgan bo'lsa, ushbu zarar summasi 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schotning kreditiga va 8710 «Hisobot davming taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)» schotining debetiga o‘tkaziladi. Ushbu yozuv bilan 9910 “Yakuniy moliyaviy natija” schoti to‘lig‘ichayopiladi.
Hisobot yili oxirida 8710 «Hisobot davming taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)» schotida aks ettirilgan sof foyda (qoplanmagan zarar) taqsimlanishi yoki taqsimlanmay qol ishi mumkin. Bunday taqsimotni amalga oshirish savdo korxonalarining mulkiy va tashkiliy shakliga bevosita bogMiq hisoblanadi. 0‘rtoqchilik jamiyatlaridagi savdo korxonalarida, masalan, mas’uliyati cheklangan jamiyatlarda, qo‘shma korxonalarda, xususiy korxonalarda ulaming ustavi va ta’sis shartnomalari talablaridan kelib chiqqan holda hisobot yilning sof foydasi (qoplanmagan zarari) ta'sischilar yig' ilishining qaroriga asosan taqsimlanishi yoki taqsimlanmasdan korxona ixtiyorida jamlangan foyda (qoplanmagan zarar) hisobiga qoldirilishi mumkin. Bu turdagi savdo korxonalarida ta’sischilar yig‘ilishi qaroriga asosan hisobot yilning sof foydasini taqsimlash quy idagi yozuvlar bilan aks ettiriladi: