K ic h ik b iz n e s V a t a d b ir k o r L ik f a o L iy a t in I t a s h k IL e t is h V a b o s h q a r is h

3.4. K ich ik b izn es va ta d b irk o rlik k orxon alari b o sh q a ru v in in g 
ta sh k iliy tu zilm alari
Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruvi tashkiliy 
tuzilmalarining quyidagi turiari mavjud (3.4.1-rasm).
3 .4 .1 -ra sm . K ich ik biznes va ta d b irk o rlik k o rx o n a la ri 
b o sh q a ru v in in g tash k iliy tu zilm asi
Har bir tarkibda rasmiy va norasmiy aloqalar mavjud. Rasmiy 
aloqalar, avvalo, vertikal aloqalardir. Ular rahbarlik va bo'ysunishning 
turiga ko'ra, bir-biridan farq qiladi.
Agar rahbarlik to'laqonli bo'lib, quyi organ quyi faoliyatga doir 
barcha masalalarga daxldor bo'lsa, u holda bu xildagi aloqa 
chizi qli 
ra sm iy
aloqa deb ataladi.
Agar rahbarlik cheklangan bo'lib, quyi organ faoliyatiga doir 
masalalarga daxldor bo'lsa, u holda bu xildagi aloqa 
fu n k sio n a l rasm iy 
aloqa deb ataladi.
Organlar o'rtasida vertikal aloqadan tashqari gorizontal aloqalar ham 
mavjud bo'lib, ular muvofiqlashtirish, uyg'unlashtirish va hamkorlik qilish 
tarzidagi aloqalardir.
Boshqaruv tarkibida rasmiy aloqalar asosiy o'rinni egallaydi. Lekin 
norasmiy aloqalar ham muhim ahamiyatga ega. Ba’zan ular tashkilotning 
ishini yo'lga qo'yishda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Norasmiy aloqalar 
turlicha bo'lishi mumkin. Bular jumlasiga korxonadagi qarindoshlik 
aloqalari, unda tarkib topgan umumiy manfaatlar, masalan, kasblar, 
qiziqishlar, sport bilan shug'ullanish yoki do'stona munosabatlar kiradi.
Norasmiy aloqalarga ham e’tibor berish kerak. Chunki:

---

-norasmiy aloqalar rasmiy tarkibning barcha bo'g'inlari bilan 
bog'langan bo'ladi;
-qator munosabatlar ishdan tashqarida paydo bo'ladi va korxonaning 
barcha ishiga ta’sir ko'rsatadi;
-norasmiy 
tizim 
ko'pgina 
ko'rsatkichlari 
bo'yicha 
korxona 
faoliyatining samarali tashkil qilinishiga imkon beradi.
Ammo norasmiy aloqalaming salbiy jihatlari ham yo'q emas. 
Ehtiyotkorlik, sezgirlik yo'q bo'lgan joyda guruhbozlik, mahalliychilik, 
qarindosh-uru g'chilik va shunga o'xshash ko'rinishlar paydo bo'lishi 
mumkin.