К. Жанзаков Ўзбекистон республикаси

9.3. Инновацион ривожланиш индекаторлари (кўрсаткичлари)
Инновацияларнинг ҳаёт цикли– бу уни жорий этиш, тижорат­лаш­тириш, диффузия, рутинизация (инновацияларни барқарор амал­га ошириш) ва тарқатиш ва анъанавий маҳсулотга айлантириш босқичларини ўз ичига олади. Инновациялар ҳақида гап кетганда, улар жиддий илмий ва амалий тадқиқотлар билан чамбарчас боғлиқ бўлган корхоналар фаолиятига бир томондан юқори техно­логия­лар­ни жорий этиш имкониятини яратади, иккинчи томондан корхона­нинг жадал иқтисодий ривожланиши учун амалий натижага эриши­ши­ни билдиради. Албатта, инновацион технологияларнинг истиқ­бол­ли ишланмаларни амалга ошириш катта харажатларни талаб қила­ди ва бу республикамизда давлат томонидан белгиланган ҳуқу­қий ҳужжатлар асосида тартибга солинади.

Корхона ва ташкилотларнинг инновацион фаолиятини ҳамда у­лар­даги инновацион рақобатбардошлигини баҳолаш учун хорижий ама­лиёт тажрибаларидан келиб чиқиб, инновацион ри­вож­­ланиш индека­торлари (кўрсаткичлари) дан фойдаланилади. Бугунги, иқ­ти­со­­диёт тараққиётининг глобаллашув шароитида инновацион ри­вож­­ланиш индекаторларини қуйидаги гуруҳларга ажратиш мум­кин:

• харажатлар бўйича индекаторлар;

  
  

• вақт бўйича индекаторлар;

  
  

• янгиланиш бўйича индекаторлар;

  
  

• таркиб бўйича индекаторлар.

  
  

Инновацион ривожланишнинг харажатлар бўйича индека­тор­ла­ри қуйидагилар ҳисобланади:

1. Корхонанинг юқори технологияли маҳсулотлар ишлаб чиқа­риш­ни тавсифловчи савдо-сотиқдаги илмий тадқиқот харажатлари қий­мати.
2. Лицензиялар, патентлар,“ноу-хау”ларни сотиб олиш учун кет­­ган харажатлар қиймати.
3. Корхона ва ташкилотлар томонидан инновацияларни сотиб олиш учун кетган харажатлар қиймати.
4. Ташаббускор ишланмаларни ривожлантириш учун кетган хара­жатлар қиймати.
Инновацион жараёнларни вақт динамикаси бўйича тавсиф­лов­чи вақт индекаторлари:

1. Янги маҳсулот (янги технологиялар) ишлаб чиқиш жараё­ни­нинг давомийлиги (қанча вақтда инновацион ишланманинг яратил­ган­лиги, кун, ой, йил).

   
   

2. Янги маҳсулотни ишлаб чиқаришга тайёр­гар­лик даво­мий­лиги даври.

   
   

3. Янги маҳсулотни ишлаб чиқариш цикли­нинг давомий­ли­ги даври (бир маҳсулотни тўлиқ ишлаб чиқаришга кет­ган вақт, кун, ой, йил).

   
   

Янгиланиш индекаторлари:

1. Технологик инновацияларда янгиланган товар ва маҳсу­лотларни ишлаб чиқиш ҳамда уларни амалиётга жорий этиш сони.

   
   

2. Маҳсулот таркибини янгилаш динамикаси (янгиланган маҳсулот салмоғи) индекаторлари (ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг солиштирма оғирлиги 2, 3, 5 ва 10 йил).

   
   

3. Сотиб олинган (беғараз берилган), янги технологиялар (тех­но­логик ютуқлар).

   
   

4. Экспорт қилинадиган инновацион маҳсулотлар ҳажми (қий­мат ва натурал кўринишда).

   
   

5. Тақдим этилаётган янги хизматлар ҳажми (қиймат ва нату­рал кўринишда).

   
   

Таркиб бўйича индекаторлар:

1. Илмий тадқиқот ва бошқа илмий-техник бўлинмаларнинг тар­ки­би ва сони (шу жумладан, тажриба-конструкторлик бюро­ла­ри, тажриба-синов комплексларининг сони).

   
   

2. Янги технологиялардан фойдаланиш ва янги маҳсулотлар яра­тиш билан шуғулланадиган қўшма корхоналар­нинг тарки­би ва со­­ни.

   
   

3. Илмий тадқиқот билан банд ходимларнинг сони ва таркиби.

   
   

4. Вақтинчалик жамоалар, гуруҳларнинг ижодий ташаб­бускор­ли­ги сони ва таркиби.

   
   

Юқоридаги ҳар бир индекатор(кўрсаткич) корхонада инно­ва­ци­он жараёнларнинг ҳар томонлама барча параметрлари бўйича ўлчаш ҳамда уни иқтисодиётнинг ривожланишидаги салмоғи ва ўр­ни­ни тўғри баҳолашга имкон беради.