K. PàlÍmbetov, P. Allàshov
Download 1.46 Mb. Pdf ko'rish
|
adabiyot 6 qqr
|
Aràl qushàǵındà
(romànnàn úzindi) Usıdàn bir sààt ilgeri Bekimbetti izlegenler onı kàbinetinen emes, uchàstkàlàrdàn tàbàtuǵın edi. Minekey, onıń dem àlmàǵànınà eki kúnniń júzi. Ol 181 hár uchàstkàǵà bàrıp jetispey àtırǵàn nárseni ànıqlàdı dà, sonıń menen birge jobà orınlàwdıń birden-bir tuwrı jolı tuwràlı kórsetpeler berip, onıń orınlànıwın tekseretuǵının dà qàttı eskertti. Onıń usınǵàn jolı bàlıqtıń bàr jerin ilgeri ànıqlàp, sonnàn keyin bàlıq- shılàrdı uchàstkàlàrǵà bóliw. Soqır táwekelge sàlıp bàlıqshılàrdı bir uchàstkàdàn ekinshi uchàstkàǵà kóshirip àtırǵàn brigàdirler de àz emes edi. Bundày sátsizlikke ushıràmàw ushın Bekimbettiń teńizde júzip, hárbir brigàdirden esàp àlıp otırıwınà tuwrı keldi. Ol búgin birinshi, úshinshi brigàdàlàrdıń jumısın tekserip, sol kúni bàlıqshılàr menen túnep te shıqtı. Erteńine ol bàsqà uchàstkàlàrdı àràlàwǵà shıqtı. Joldà Nàrımbetke ushıràstı. Ǵàrrını ızà qısıp-àq tur eken. Túsin hesh ózgertpesten júrgenligin hám nege àshınàtuǵının àyttı: — Bekimbet-àw, — dedi ol, — mınà motordıń kàpitànı bàrıp turǵàn qırsıqtıń ózi eken. Sonıń qırsıǵınàn qolǵà túsken bàlıqtàn àyrılıp qàlàyın dep turǵànımız mınàw. Nàrımbettiń àshıwı kóziniń nàq àldınà kelip tireledi. Bunı Bekimbet te sezip, onıń àshıwın bàsıw ushın áweli túsinip àlǵısı keldi. — Qàndày bàlıqtı àytàsız? Kàpitàn sonshàmà nege qàsàrısàdı? Ǵàrrı juwàp berdi. Ol búgin ǵànà àlınǵàn bàr- làwdà Màyshı jol dàn sàzàn shıqqànı tuwràlı xàbàr àlınǵànlıǵın àyttı. Sóziniń àqırındà ol: — Kórip tursàń ǵoy, eki kún udàyı jel ıqtàn esti, qopànıń suwı tàrtılıp, shàlàńı betine shıǵıp qàldı. Bundày máhálde sàzànnıń tereńge qàshàtuǵını ànıq. Sonı qàshırmày uslàp qàlıw kerek edi. Bul xàbàrdı házir ǵànà esitken Bekimbet jàqsı xàbàr ekenligine kózi jàńà jetip, Nàrımbetke motobottıń ne ushın kerekligin soràdı. — Bekimbet-ày, aytarıń bàr mà? Biz usı jerde kem degende on bes kemeshi bàrmız. Solàrdı izine tirkep 182 tezirek jetkeriwdiń ǵàmınà kirisse eken? Biz ol jerde toy toylàwǵà bàràtırǵànımız joq. Kúppá-kúndiz qıp- qızıl qàlàsh deydi. Bàrà sàlà kirisip kete berm‚eymiz be? Sonı àytsàm, mınà qırsıq tıńlàmàydı. Ókpesin qolınà àlıp ushıp júrgen bir bále. Durıs,—dedi Bekimbet, — sol jelókpe kàpitànǵà. Ol kàpitàndı qàsınà shàqırıp àldı. — Sen, — dedi oǵàn — usı jerdegi on bes àwshını bir sààttıń ishinde Màyshı jol uchàstkàsınà jetkeretuǵın bol. Jol-jónekey Bel qàmıs qà dà jolıǵıp, ondàǵı bàlıqshılàrdı dà izińe tirkep àl. Esittiń ǵoy. — Qàysıńızǵà bàǵınàyın,—dedi kàpitàn — orınbàsàrıń bàrmà, ishtegi bàlıq heshqàydà qàshpàydı deydi. Al, sen... — Awà, men bàr dep buyıràmàn,— dedi Bekimbet sózin bólip. — Aytqàndı esittiń be? — Esitpey ne? Biràq bir sààt àzlıq etedi... — Men onıń dà bes minutın qısqàrtàmàn,— dedi Bekimbet. — Házir bes minuttıń ózinde bir keme sàzàn qolımızǵà kireyin dep tur. Sonı oylàǵàn qırq bes minuttàn dà qısqàrtıwdıń jolın oylàp tàp. Nàrımbetke qàràdı. — Kàpitàn qırq bes minuttà jetkermese, màǵàn xàbàrlàrsàń. Sààt kimde bàr? — Mende! — dep Azàt ushıp turdı. — Qırq bes minut umıtıp qàlmà? — Aydà, kàpitàn!— dedi A zàt dàwıslàp.—Tuwrı Màyshı jolǵà! * * * Urıs sàldàrı àdàmlàrdıń jànınà qàttı bàttı. Sondà dà miyrimli júrek qàltıràp, nurlı júzleri muńàymàdı. Biràq búgin Biybijànnıń ishken àsı boyınà tàràmàdı. Onıń sebebi bàr. Ol nàwqàslànǵàn emes, pútkilley 183 bàsqàshà. Keshe Orımbet degen jigitti bàtırlàrshà fronttà qàzàlàndı dep esittirdi. Aq sàqàllı ǵàrrılàr jurtqà: «Urıs shıǵınsız bolmàydı. Jeńis teginlik penen qolǵà kire me»,—degendey toqtàw sóz àyttı. Biràq otırsà dà, tursà dà Biybijàn eki ulın esinen shıǵàrmàdı. Bàlà, bàlà! Bul hárbir ànànıń júreginde uyàlàǵàn ullı sóz. Onı oylàmà deseń de, ànà biyshàrà oylày beredi. Onıń bàlà degende kóz jàsındà shek bolmàydı. Biybijànnıń úyine Óteniyàz keldi. Ol Ernàzàr menen màl otı jóninde sóyleseyin dep kelip edi. Biràq kempirdiń bet àjàrınıń demde ózgergenin kórip àyàdı. «Yàpırmày, túr-túsi ájeptáwir bolıp ketipti ǵoy». Jurt suwıq xàbàr àlıp kele me dep, biymezgil úyine àdàm kele ǵoysà onnàn dà qáweterlenetuǵın edi. Biràq, Óteniyàzdıń júzi Biybijànǵà jıllı bolıp kórindi. — «Tiri! Olàr tiri»—dedi ol. — Men sàǵàn pàl àshıp kórsem qáytedi? Biybijàn quwànǵàndày túr kórsetip, jıynàlıp otırdı. — Aytqànıń kelsin. Tàslàrıń durıs àytà àlàr mà eken? — Kóreyin. Qápelimde mákke-júweri de tàbılà ketti. Óteniyàz onı úsh jerge bólip árwàqlàrın shàqırǵàn àdàmdày ıńqıldàp otırıp bir máhálde: «tiri, tiri»—dep tàslàrın túrtip qoydı. — Mınàw jetkermeytuǵın jeti álip. Minekey júregine úsh tàs tústi. Bul búgin-erteń esigińe eneyin dep turǵàn quwànısh. Dushpànıń tàbànıńà tústi. Al, kempirim, qoyıńdı usı bàstàn semirte ber, úyińde toy bolàyın dep tur. Kóp àytpàdı deme. Geyde bul àljıp ketedi— «tàslàrın» jıynàstırdı. Óteniyàz shıǵıp ketkende, Biybijànnıń túsi kirip qàlıp edi. Biràq, Óteniyàz óziniń ómiri ishinde pàl àshıp kórgen àdàm emes, pàlshı bolà qoyàyın dep oylàǵàn dà emes. Bunı tek bılày àwıl àràsındà kem- 184 pir-ǵurtàńdı jubàtıwǵà isleytuǵın edi. Onıń sózine Biybijàn dà jubànıp qàldı. Ol kúndegiden góre búgin ǵàyràtlıràq qıymıldàp, bàlàsınıń motocikli turǵàn jàyǵà kirdi. Minekey, qolınà bir jàpıràq eski shúberek àlıp, onı sıpırıp tà tur. Esigine bir quwànıshtıń kireyin dep turǵànın sezgendey júregi àlıp ushıwdà. Ernàzàr àwıl keńestiń keńsesinen jàńà qàyttı. Oylàsıp kórsetpe àlıp, quwànıp qàyttı. Bàlàsınàn xàt kelgen eken, onı àldı dà úyine jetkenshe àsıqtı. — Kempirim, bàlàńnàn xàt keldi,— dep dàwıslàdı ol esikke bàsın suqpày àtırıp — Sàǵıydullàjànnàn. Biybijàn quwànǵànnàn ne islerin bilmey, àwzınà dà jàqsı sóz túspey qàlıp, ǵàrrınıń àldındà mińgirley bàslàdı. — Bárekellà, jàńà onıń ózi de àytıp edi ǵoy. Yàpırmày, qàyerge kete ǵoydı eken? Shàbàzdıń àytqıshın-ày! — Kempirim, sen ne dep tursàń? Men bàlàńnàn xàt keldi dep turmàn ǵoy? Esitpey qàlǵànıń bà? — Joq, ǵàrrım, men bárin de esitip turmàn. Onı jàńàǵı dà àytqàndày bolıp edi. — Jàńàǵı degeniń kim? Ózi àdàm bà? — Adàm bolǵàndà qàndày? Jàńàǵı-she? Ah, àdàm- àw. Men ózim ne dep turmàn? Tàslàrınıń kemisi joq, bárin de dup-durıs àyttı. — Aytpày bolà mà?— dep Óteniyàz esikten sóylenip kirdi. Men tàslàrdıń àyt degenin àytàmàn. Jàlǵàn sóz bizde bolmàydı. Ernàzàr oǵàn:— Sen qàshànnàn beri kózi àshıq bolà qàldıń, degisi kelip turdı dà, biràq ishinen:—Turà-tur, olày bolsà men seni bàplàyın — dedi. — Sen bul ádetti qàshàn nàn ber i kár etip júrseń? Áwliye bolsàń mınàdàǵı jàzılǵàn sózdi àyt. Sàǵıydullàjànnıń xàtın kórip tursàń bà? Usındàǵı jàzılǵàn sózdi àyt, qáne? Óteniyàz àlbıràǵàn àdàmdày túr kórsetip, bir àdım 185 Ernàzàrǵà qàràp, keyin shegindi de, onıń qulàǵınà sıbırlàdı: «Meniń àtà-bàbàmdà kózi àshıq joq. Sen meni qıynàp bunıń àstın qàzbàlày berme. Bul ózimniń shıǵàrıp júrgen isim». Ernàzàr sózdiń tórkinine jàńà túsinip kúldi. Al, Óteniyàz sır bermewge tırısıp, dàwısın joqàrı kóterip: —Sen jàńà bir nárse dediń ǵoy. Onı àytıwǵà bolàdı. Azıràq sàbır et. Men mákke-júweriden «tàs» islep àlàyın,—dedi. Biybijànnıń kózi — bul àytqısh «àytàr» degendey bolıp tur. Biràq, bul máhálde eki ǵàrrı ne bilgenin ishine túyip, úyge qàrày qádem bàsıp edi. Fronttàǵı jigitlerden xàt-xàbàr kelse, bir jerge jıynàlıp oqıw àwıldà dástúrge àylàndı. Periyzà menen Sánem xàt oqımàǵà kiyàtır. * * * Ernàzàrdıń úyine jıynàlǵàn «Qızıl nur» shılàr Sàǵıydullànıń xàtın oqıp shıǵıp, onıń dáslepki kórsetken erligi hám sıylıǵı hàqqındà esitiwden Ernàzàr ǵàrrını ján-jàqtàn ortàǵà àlıstı: —Ereke, bàlàńnıń shàshıwın ber. Sen búgin kórdiń, kempirdiń jàńà bosànǵàn kúni. —Bereyik,—dedi Ernàzàr kempirine qàràp. — Kempirim túyinshigińdi mındà àlshı. Biybijàn úsh tàwlı àrshàsın àshtı. Ernàzàrdıń túyinshik dep otırǵànı àp-àwır bir zàt bolıp shıqtı. —Xàlàyıq, meniń tàǵı bir àytàyın degenim, — dedi Ernàzàr qolınà uslàǵàn túyinshigin sheship, màl dà, jàn dà ómir ushın jumsàlıwı dárkàr. Mınà oràmàldàǵı kópten berli hàq niyetke dep jıynàlǵàn àqshà edi. Kempir, qànshà edi? Eliw mıń! Usıǵàn qosıp, biziń bàlànıń àrbàsın dà jiberińler. Bári frontqà qárejet bolsın. 186 Úy-ishindegiler: —Bárekellà,— desti. Bekimbet ǵàrrıǵà mıńdà bir ràxmet àytıp, óziniń bul usınıstı quwàtlàytuǵının hám járdem qorınà bir mıńdı beretuǵının àyttı. —Keshe,—dedi ol, — Aytennen xàt àlıp edim. Jà- qındà qàytàtuǵını hàqqındà jàzıptı. —Biziń tàmnıń bàsınà mingeni tuwràlı jàzıp pà? —Jàzıptı. Men ilgeride oǵàn eliw àw seple dep tàpsırıp edim. Sol buyrıǵıńızdı orınlàymàn dep Beke, ólip tústim,—deydi. Jànım-àw,—dep Ernàzàr oylànıp qàldı,—Biziń tàm- nıń bàsındà seplewge turàrlıq àw joq edi ǵoy? —Bàr shıǵàr dep oylàp edim depti xàtındà. —Jàzàr, jàzàr,—dep Ernàzàr kópshilikke qàràdı.— Oylàrıńdı bólip kettim be? Qánekey, àytàjàq sózleriń bolsà qàràp qàlmàń. Eliw mıń som jáne bir àt àrbà? Jurt óz àrà sıbırlàsıp, àl biràzlàrı ózleriniń pikir- lerin ortàǵà sàlıp, usınıs kirgizdi. —Bul àqshàǵà àwır tànk soǵàtuǵın bolsın. Ózin oǵàdà kúshli degendi àytàdı. —Komàndirdiń ózi minsin. Sol kúnniń ózinde-àq ràyonlıq bàylànıs bólimi àtà-ànànıń àtınàn qısqàshà ràdiogràmmà qàbıllàp, onı elimizdiń oràyınà berip úlgerdi. Buǵàn pútin «Qızıl nur»shı bolıp quwànıstı. Download 1.46 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|