Кафедраси одам анатомияси


Артериоло - венуляр анастомозлар


Download 341 Kb.
bet6/34
Sana09.04.2023
Hajmi341 Kb.
#1343594
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   34
Bog'liq
Ан.маъ.3 кит

Артериоло - венуляр анастомозлар.
Синчиклаб текширишлар шуни курсатадики артериола билан венула орасида биридан иккинчисига утувчи йул (куприк) борлиги аникланди. Ушбу анастомозлар ишга тушса ана шу сохадаги капиллярларда модда алмашинуви булмайди. Артериоладаги овкат заррачалари ва кислород тугри венага утиб кетаверади.
Артериола – венулар анастомозларнинг борлиги турли-туман паталогик жараёнларни тушуниш ва тушунтиришга йул очиб берди.
Биз юкорида ичида крн окадирган микротомирлар хакида суз юритдик. Бундан ташкари ичида лимфа суюклиги окиб юрувчи микротомирлар хам мавжудки, буларга лимфа капиллярлари ва лимфа микротомирлари киради.
Лимфа микротомирлари, хужайра аро лимфа риклардан бошланиб, лимфа капиллярларга утади, лимфа килтомирлари эса майда, йирик лимфа томирларига давом этади. Шундай килиб, кон ва лимфа микротомирлар сохасида умумий кон ва лимфа айланиши-микроциркуляция жараёни кечади.
Хаёт давом этар экан бир дакикада миллиардлаб кил томирлар узидан гохо куп, гохо эса кам кон утказади, кил томирларни фаол ишлаши, терини кипкизил килса нафаол ишлаши-окартириб юборади. Бадан халтис эганда жарохатланган ернинг шишиши, кизариши ёки кон куйилиши, ёки кул оёкнинг иссик ёхуд совук булиши барчаси килтомирларни фаол ишлашига боглик. Колаверса кил томирлардан ташкари, уларнинг иштирокисиз руй берадиган касаллик – патологик жараён булмайди дейиш хам мумкин. Шунинг учун булса керак кадим замонлардан тиббиётга доир адабиётларда огиздан-огизга утиб келаётган ривоят: «Одамнинг кариши унинг кон томирларининг кариши билан баробар кечади», ёки «Одамнинг кариши унинг кон томирларининг кариши билан баробар кечади», ёки «Одамнинг умри унинг микроконтомирларининг умри билан улчанади».
Вена томирларининг функционал анатомияси.
Вена томирларининг тузилиши ушбу томирларнинг бажарадиган иши билан боглик. Маълумки артерияларда кон окиши юракнинг кискариши туфайли руй беради. Юракнинг кискаришидан пайдо булган баланд босим то артерияларгача етиб боради., факат капиллярларга борганда хаддан ташкари зич диаметрининг умумий йигиндиси хийла катта булган капиллярлар сохасида босим пасайиб, йук даражага тушиб колади, натижада модда алмашиниш имконияти тугилади. Шунинг учун хам веналарда босим артерияларга нисбатдан паст булади. Шунга карамай кукрак кафасидаги манфий босимнм суриш кобилияти (кучи) га кура гавдадан егилиб келаётган веналар кукрак кафасида жойлашган юракка томон окади. Веналардаги коннинг юрак томон окишига бундан ташкари бир канча ташки ва ички омиллар чунончи: мускулларнинг кискариш, фасцияларнинг таъзики, веналардаги клапанлар ва шунга ухшаш омиллар кумаклашади.
Майда вена томирлари хужайралардан модда алмашиш натижасида хосил булган турли махсулот ва чикиндиларни олиб чикиб кетишдан ташкари, хужайра ва тукималарда тула конликни таъминлаб туради. Вена томирлари аъзолар олдида, ичида куюк вена чигалларни хосил килганлигидан ана шу чигаллар кон омборлари (депо) вазифасини бажаради. Веноз чигаллар купрок уз хажмини узгартириб турадиган аъзоларда учрайди (кичик чанок аъзоларида, кизил унгачнинг паст кисмида, илео-цекал, тугри ичак сохалари шулар жумласидандир), бундан ташкари веноз чигаллар суяк каналларида (умуртка погонаси канали) хам учрайди. Веналарнинг диаметри артериялардан каттарок булганидан веналарда кон секин окади, босими паст булади. Бундан ташкари веналарнинг сони артерияларга нисбатан икки марта купдир. Шунинг учун хам купинча битта артериянинг иккита, баъзи ерларда учта йулдош вена учрайди. Жуфт йулдош веналар кул, оёкдаги артерияларда, баъзи ички аъзоларад (тил, колконсимон без, ковук, мояк, тухумдон) учрайди, бундан култик ости, умров ости, таким, сон артериялари мустасно.
Такомили, веналар эмбрион такомиллининг 4 хафталарида симметрик холда пайдо булган кон томир куртакларидан такомил килиб, 6 – 7 хафталарга борганда деярлик етилиб колади.
Веналар симметрик (жуфт) куртаклардан ривожлангани боисидан баъзан унг томонда хам юкориги ковак вена ёки иккита остки ковак венаси учраб колади, бундай аномалиялар онтогенетик аномалиялар туркумига киради.
Веналарнинг девори артериялардагидек ичкариги, урта ва ташкариги каватларидан иборат булсада бирок эластик ва мускул каватлари анча заиф, шунинг учун хам веналар бушашган (ноэластик) куринишга эга. Бушашган, ноэластик вена томирларида коннинг юриши уларнинг уч томонида жойлашган клапанлари ёрдамида таъминлайди.
Клапанлар венулалардан бошланиб, майда, урта ва каттарок веналарда мавжуд булиб, ула йирик веналарда булмайди. Вена клапанлари айникса оёк веналарида яхши ривожланган, буни оёк веналари кенгайиб кетган вактда бир текисда кенгаймасдан бугим-бугим булиб куриниши ушандан. (Таблица-8)
Купчилик бошдаги, буйиндаги, кукрак ва корин бушлигидан суяклардан чикаётган веналарда ва юкори ва пастки ковак веналарда клапанлар булмайди.
Кичик кон айланиш доираси веналари, унг вачап упкадан (хар биридан) иккитадан хаммаси булиб туртта упка веналаридан иборат булиб, туртолови юракнинг чап булмасига куйилади.
Катта кон айланиш доираси веналари, эса асосан турт манбаъдан: 1) юракнинг хусусий веналари, 2) юкори ковак венаси, 3) остки ковак вена ва 4) дарваза веналаридан ёгилган конни юракнинг унг булмасига куяди.
Бош сохасидаги веналар, артериялардан бошкача номланади ва йуналади. Мия сохасидаги веналари калла суягининг ичидаги ва унинг ташкрисида жойлашган веналарга булинади. Калла суягининг ичидаги веналарга бош мия, менингиал веналар ва миянинг каттик пардаси билан калла суягининг ички юзаси орасида хосил булган веноз синуслари кирса, калланинг ташкари томонидаги веналарга бош ва юз веналари киради. Калла суяги ичидаги синусларга мипядан чикувчи веналардан ташкари лабиринтдан ва куз олмасидан чикувчи веналар хам куйилади. Менингиал веналар эса мия пардаларидан егилган, веналарни ташкил килиб калла синусларига очилади. Шундай килиб, калла ичидаги веналар уч сохадан: чукур мия магизидан, мия юзасидан ва туртинчи туркум веналар калла суяклари орасидан чикувчи диплоик веналардан ташкил топади. Шуни таъкидлаб утиш жоизки, калланинг юзаки веналари унинг чукур веналари билан эмиссар деб аталувчи кушувчи (анастомоз килувчи) веналар оркалик туташган. Эмиссар веналар калла ичидаги веналарда босим купайганда, калладан ташкариги веналарга ва аксинча ташкаридагининг ичкарига утиш йуллари булиб, хизмат килади ва шунинг учун мухим амалий ахамиятга эга.
Юз веналари, хам юзаки ва чукур веналарга булинади. Юзнинг юза кисмидан егилган веналар юз венасига, чукуррокдан егувчи веналар юкори жаг ва остки жаг орка веналари оркалик юз венасига эса ичкариги буюнтурук вена( v. Jugularis interna ) га куйилади. Буюнтурук веналари умров ости венаси билан кушилиб юкориги овак венасини хосил килади. Юкори ковак венаси бошдан ташкари яна егилиб чикаётган ток ва ярим веналарни уз ичига олиб унг булмачага куйилади.
Оёклардан келувчи чап ва унг ёнбош веналари IV-Vбел умуртка сохасида уз-аро кушилиб, остки ковак вена (v. Cava interior) ни хосил килади. Остки ковак венаси умуртка погонаси буйлаб юкорига кутарилар экан, йул-йулакай бел веналарини ва корин бушлигидаги жуфт аъзолардан чикувчи веналарни ва ток аъзолардан егилиб, жигарга кирган дарвоза венаси жигар венасини хам уз таркибига олиб юракни унг булмасига куяди.
Юкориги ва остки ковак веналар ва улар билан дарвоза венаси уз-аро туташган анастомоз килган ерлари борки бу анастомозлар турлик патологик холларда бирида тупланиб, дам булиб колган коннинг иккинчилари оркалик окиб чикиб кетишига ёрдам беради.
Масалан: юкори ва остки ковак веналар орасида бирини-иккинчиси билан туташтирувчи кава-кавал анастомозлар мавжуд булиб, корининг олдинги девори буйлаб утган веналар, ток ва ярим веналар, умуртка устуни сохасидаги веналари шулар жумласидандир.
Ток ва ярим ток веналар эса бел сохасидан юкорига кутарилувчи веноз ирмокларидан бошланиб, кукрак кафасига кириб боради ва ковурга-аро веналарини ва кукрак кафасидаги аъзолар (юрак ва упкадан ташкари) чикувчи веналарни уз таркибига кабул килиб, юкориги ковак венага куйилади. Демак, кизил унгачнинг меъдага очиладиган ерида юкори ковак вена билан, дарваза венаси(кукрак кафасидан) орасида портакавал анастомози хосил булади. Дарваза венаси хар иккала ковак веналар билан анастомоз килар экан. Агар юкориги порта-кавал анастомоз кизил унгач меъдага очиладиган еридаги веналар меъданинг кириш кисмидаги веналар билан уз-аро анастомози булса, пастки порта-ковак анастомоз эса тугри ичакнинг (сигмасимон ичакка кушни) томони билан сигмасимон ичак веналари орасидаги анастомоз мисол булаолади. Олдинги порта-ковал анастомоз эса кориндеворининг олдида киндак сохасида юкоридан ва пастдан келувчи корин усти веналари билан киндак венаси оркалик жигар веналари орасида хосил булади.

Download 341 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   34




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling