xarajatlarini qoplay olafimi yo'qmi, ko'pincha kapital
mablag'lari hisobiga qilinadigan foydani oldindan etish
qiyin. Amalda ular tutilgandan ko'p yoki kam bo'lib qilishni
mumkin. Bu yerda vaqt omili muhim ahamiyatga ega.
Masalan, ko'mir, temir rudasi va boshqalarni qazib
chiqarish yoki o'rmon yog'pchlarini olish uchun ularni ekan
vaqtdan to tayyor yog'och materialised bo'lgunicha qancha
vaqt o'rin ketadi. Mineral xomashyo resurslari zacirasi
qazib olinishi bilan kòpayib boradi, ularni to'ldirib
bo'lmaydi. Shunda "sarflangan kapital mablag'larning
qaytimi (foydasi) qanday bo'ladi?" degan savollarni
o'rganishga to'g'ri keladi.
Ma'lumki, jamiyat hayotining asosini moddiy ne'matlarni
ishlab chiqarish tashkil etadi. Har qanday buyumlarni
ishlab chiqarish uchun kishilar mehnat sarf etiladi va ishlab
chiqarish vositalari qo'llaniladi. Ishlab
chiqarishvositalarijismoniykapita, mehnat buyumlari va
mehnat vositalari bo'linadi. Ishlab chiqarish jarayonida
uzoq yillar, 40-50 yilgacha xizmat qiluvchi mehnat
vositalari(binolar, mashinalar va dastgohlar) asosiy kapital
deb yuritiladi. Ular yordamida inson mehnat buyumlari
(xomashyo materiallariga) ta'sir ko'rsatadi. Ularning
shaklini, ko'rinishini o'zgartirib foydalanish uchun ardoqli
bo'lgan tayyor mahsulot holatgakeltiriladi. Kapitalning
Yoko ishlab chiqarish vositalarining ikkinchi qismi mehnat
buyumlarini (ya'ni xomashyo materiallar) aylanma kapital
deb yuritiladi.
Asosiy kapital – bir necha ishlab chiqarish davrlarida
ishtirok etib, mahsulotga o'z qiymatini asta-sekin, bo'laklab
Do'stlaringiz bilan baham: |
